ROSA metamodel
Het ROSA-metamodel beschrijft de onderlinge samenhang tussen architectuurelementen in het architectuurmodel. Het metamodel is gebaseerd op de ArchiMate-standaard. Zie voor regels en afspraken rondom het beheer van metamodelelementen Spelregels beheer. Het ROSA Metamodel sluit aan op het NORA vijflaagsmodel
Metamodel op hoofdlijnen[bewerken]
Ontwikkelingen zoals onderwijskundige veranderingen, innovaties, en beleidswijzigingen vormen externe drivers voor de ROSA. In de ROSA worden doelen geformuleerd die in lijn zijn met dit beleid en die doorvertaald worden naar architectuurprincipes, waarmee consistentie en samenhang in de keten wordt nagestreefd. Doelen in ROSA zijn geformuleerd als kwaliteitseigenschappen en waarden die vanuit de ROSA worden geadresseerd. Daarmee sluiten we aan bij de indeling die NORA kiest voor bindende architectuurafspraken in kwaliteitsdoelen (in NORA geclusterd onder Kernwaarden van Dienstverlening), architectuurprincipes, en implicaties (in ROSA verder uitgewerkt in ontwerpprincipes en ontwerpkaders binnen de verschillende ontwerpgebieden). Het verschil in perspectief - NORA is gericht op dienstverlening door overheidsorganisaties, ROSA op ketensamenwerkingen in het onderwijsdomein - komt tot uitdrukking in de formulering van doelen. In NORA zijn doelen geformuleerd als bijvoeglijk naamwoorden ('Transparant') die van toepassing zijn op overheidsdienstverlening ('de dienstverlening is transparant'), in ROSA zijn de doelen geformuleerd als zelfstandig naamwoorden ('Transparantie') waaraan ketensamenwerkingen – in meer of mindere mate – bijdragen.
Wanneer binnen een project ontwerpbeslissingen worden gemaakt, vindt steeds een belangenafweging plaats op basis van concerns[1] van belanghebbenden. Daarbij geldt dat geen enkel concern ‘absoluut’ is – in de afweging tussen verschillende belangen vinden trade-offs plaats. Met het maken van ontwerpbeslissingen worden ontwerpproblemen (‘design issues’) opgelost.
De ontwerpgebieden representeren generieke ontwerppatronen die in enige vorm op (nagenoeg) alle projecten van toepassing zijn om ontwerpproblemen aan te pakken. De ontwerpkaders bieden concrete kaders en richtlijnen voor (keten)projecten om op dat gebied aan de doelen en principes van ROSA te voldoen.
ROSA deelt de onderwijsketen in in, inhoudelijk samenhangende, ketendomeinen, waarbinnen ketenprocessen zijn uitgewerkt in ketenprocesstappen. Elke ketenprocesstap is onderdeel van een overkoepelend ketenproces. Sommige ketenprocessen komen in zijn geheel als ketenprocesstap voor in een ander ketenproces. Voorbeelden van ketenprocessen zijn Toetsen en examineren.
De ketenprocessen worden ondersteund vanuit IV-domeinen ("Informatievoorzieningsdomeinen"), zoals het IV-domein Inrichten Identity & Access Management (IAM), waarin ondersteunende processen invulling geven aan ondersteunende functies.
De ketendomeinen en IV-domeinen omvatten daarnaast de elementen (rollen, informatieobjecten, referentiecomponenten, ketenvoorzieningen, afspraken en standaarden) die toegepast kunnen worden om een bepaald scenario binnen dat domein uit te werken. In die zin is een domein zowel een ordeningsmechanisme als een ‘bibliotheek’ van elementen met een bepaalde thematische samenhang.
Scenario's[bewerken]
Scenario's kunnen allemaal worden gespecificeerd volgens hetzelfde 'scenario'-metamodel, waarin het beoogde gedrag in relatie wordt gebracht tot de daarvoor benodigde informatieobjecten, referentiecomponenten, rollen en zeggenschappen - in relatie tot de bijbehorende werkingsgebieden en KOI-objecten.
In totaal onderscheiden we in ROSA vier lagen van scenario’s: Toepassingsscenario’s, Inrichtingsscenario’s, Inrichtingssjablonen en Inrichtingen. Deze kennen een onderling, hiërarchisch verband. De gelaagdheid komt zowel in de ketendomeinen als IV-domeinen terug.
- Een toepassingsscenario (heet binnen een ketendomein een ketenprocesmodel en binnen een IV-domein een IV-toepassingsscenario) is een referentiemodel van activiteiten voor een specifieke toepassing in het domein met bijbehorende referentiecomponenten, informatieobjecten en rollen. Het toepassingsscenario drukt dus uit hoe (een deel van) het domein in een specifieke context (de 'toepassing') gerealiseerd kan worden.
- Voorbeelden van toepassingsscenario’s zijn het ketenprocesmodel Aanmelden en administreren onderwijsdeelname en het IV-toepassingsscenario Inrichten Identity & Access Management (IAM).
- Een inrichtingsscenario (keteninrichtingsscenario, resp. IV-inrichtingsscenario) is een referentiemodel voor een specifieke invulling van een toepassingsscenario. Het uitgewerkte inrichtingsscenario is een specialisatie van het bovenliggende toepassingsscenario en kan naast andere – alternatieve – inrichtingsscenario’s voor hetzelfde toepassingsscenario bestaan.
- Een voorbeeld van een inrichtingsscenario is het IV-inrichtingsscenario Doorgifte identiteiten dat een specialisatie is van Inrichten Identity & Access Management (IAM).
- Een inrichtingssjabloon (keteninrichtingssjabloon, resp. IV-inrichtingssjabloon) biedt een blauwdruk voor een concrete inrichting die een inrichtingsscenario (of toepassingsscenario(*)) realiseert. De inrichtingssjabloon bestaat uit een selectie en/of configuratie van elementen uit het bovenliggende scenario. Voor specifieke inrichtingssjablonen kunnen bepaalde afspraken / standaarden voorgeschreven zijn.
- Een voorbeeld van een inrichtingssjabloon is de IV-inrichtingssjabloon Federatief basis dat het inrichtingsscenario Doorgifte identiteiten realiseert.
- Een inrichting (ketensamenwerking[2], resp. IV-inrichting) is een herhaalbare, concrete oplossing voor de invulling van een inrichtingssjabloon of -scenario(*). In een inrichting kunnen concrete ketenvoorzieningen en standaarden uit de gemeenschappelijke informatievoorziening worden gepositioneerd.
- Voorbeelden van inrichtingen voor de sjabloon Federatief basis zijn SURFconext en de Entree federatie.
(*) het is mogelijk om één of meer niveaus in de hiërarchie over te slaan, en bijvoorbeeld een inrichting te hebben die rechtstreeks een inrichtingsscenario realiseert zonder dat een tussenliggende inrichtingssjabloon is gespecificeerd.
Gemeenschappelijke Informatievoorziening[bewerken]
Vanuit de gemeenschappelijke informatievoorziening zijn concrete afspraken en voorzieningen beschikbaar die onderdeel kunnen zijn van bepaalde inrichtingen. Een inrichting (ketensamenwerking, IV-inrichting) is op zichzelf ook een invulling van een afspraak, en is daarmee ook onderdeel van de gemeenschappelijke informatievoorziening.
Volledig model[bewerken]
Dit diagram toont het totale metamodel van ROSA. In dit diagram zijn alle elementen uit de vorige deelfiguren samengebracht.
Voetnoten[bewerken]
- ↑ cf. ISO/IEC/IEEE 42010: "A concern could be manifest in many forms, such as in relation to one or more stakeholder needs, goals, expectations, responsibilities, requirements, design constraints, assumptions, dependencies, quality attributes, architecture decisions, risks or other issues pertaining to the system."
- ↑ Bijvoorbeeld: centrale examens vo vs. Logistiek proces Doorstroomtoets po