ROSA metamodel

Uit ROSA Wiki
(Doorverwezen vanaf ROSA metamodel)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Deze pagina is vastgesteld door Architectuurraad, op 2 februari 2023.

Het ROSA-metamodel beschrijft de onderlinge samenhang tussen architectuurelementen in het architectuurmodel. Het metamodel is gebaseerd op de ArchiMate-standaard. Zie voor regels en afspraken rondom het beheer van metamodelelementen Spelregels beheer. Het ROSA Metamodel sluit aan op het NORA vijflaagsmodel

Metamodel op hoofdlijnen[bewerken]

Een te onderscheiden aspect van de informatiehuishouding dat handvatten biedt voor de inrichting ervan in ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen. (Grouping) IV-domein Functie om hoofdfuncties en hoofdprocessen te ondersteunen en optimaal te laten verlopen. (BusinessFunction) Ondersteunende functie Proces dat invulling geven aan ondersteunende functies vanuit IV-domeinen (Informatievoorzieningsdomeinen) om ketenprocessen te ondersteunen. (BusinessProcess) Ondersteunend proces Een specifieke invulling van een ketenproces, waarin sprake is van het afhandelen van minimaal een ketenprocesstap in de vorm van een interactie tussen twee of meer ketenpartners. (Product) Ketensamenwerking Een groepering van ketenprocessen die thematisch/inhoudelijk samenhangen. (Grouping) Ketendomein Een generiek herkenbaar geheel aan processtappen waarbinnen er sprake is van ketensamenwerking tussen twee of meer ketenpartners. (BusinessInteraction) Ketenproces Een te onderscheiden onderdeel van een overkoepelend ketenproces. (BusinessInteraction) Ketenprocesstap Herhaalde opeenvolging van één of meer ondersteunende processen waarmee standaardoplossingen worden aangeboden. (Product) Patroon Het geheel van mensen, middelen en maatregelen, gericht op de informatiebehoefte van het onderwijs. (Grouping) Gemeenschappelijke informatievoorziening ArchiMateNote Architectuurkaders Een externe factor, zoals een strategisch doel, een zakelijke behoefte, een technologische ontwikkeling, een wettelijke verplichting of een verandering in de marktomstandigheden, die de richting en besluitvorming van de organisatie beïnvloedt en de noodzaak tot veranderingen in de architectuur van de organisatie aangeeft. (Driver) Driver Gewenst resultaat van ketensamenwerkingen en -voorzieningen vanuit het perspectief van de wensen van de samenleving, de burgers en bedrijven. (Goal) Doel Normatieve uitspraak die richting geeft aan het in samenhang ontwerpen en realiseren van ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen. (Principle) Architectuurprincipe Een aspect van ketensamenwerking waarvoor naast relevante overkoepelende architectuurprincipes ook specifieke ontwerpprincipes en ontwerpkaders van toepassing zijn. (Grouping) Ontwerpgebied Een maatregel op een bepaald ontwerpgebied, die aangeeft hoe informatiesystemen en informatieuitwisseling op dit gebied ingericht zouden moeten worden om aan de doelen en principes van ROSA te voldoen. (Requirement) Ontwerpkader Normatieve uitspraak waarmee consistentie en samenhang in de keten binnen een bepaald ontwerpgebied wordt nagestreefd. (Principle) Ontwerpprincipe InfluenceRelationship AggregationRelationship ServingRelationship RealizationRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship AggregationRelationship SpecializationRelationship RealizationRelationship ServingRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship Deze svg is op 31-01-2024 07:21:22 CET gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2024 ArchiXL. ArchiMedes 31-01-2024 07:21:22 CET




   
   
   

Ontwikkelingen zoals onderwijskundige veranderingen, innovaties, en beleidswijzigingen vormen externe drivers voor de ROSA. In de ROSA worden doelen geformuleerd die in lijn zijn met dit beleid en die doorvertaald worden naar architectuurprincipes, waarmee consistentie en samenhang in de keten wordt nagestreefd. Doelen in ROSA zijn geformuleerd als kwaliteitseigenschappen en waarden die vanuit de ROSA worden geadresseerd. Daarmee sluiten we aan bij de indeling die NORA kiest voor bindende architectuurafspraken in kwaliteitsdoelen (in NORA geclusterd onder Kernwaarden van Dienstverlening), architectuurprincipes, en implicaties (in ROSA verder uitgewerkt in ontwerpprincipes en ontwerpkaders binnen de verschillende ontwerpgebieden). Het verschil in perspectief - NORA is gericht op dienstverlening door overheidsorganisaties, ROSA op ketensamenwerkingen in het onderwijsdomein - komt tot uitdrukking in de formulering van doelen. In NORA zijn doelen geformuleerd als bijvoeglijk naamwoorden ('Transparant') die van toepassing zijn op overheidsdienstverlening ('de dienstverlening is transparant'), in ROSA zijn de doelen geformuleerd als zelfstandig naamwoorden ('Transparantie') waaraan ketensamenwerkingen – in meer of mindere mate – bijdragen.

Wanneer binnen een project ontwerpbeslissingen worden gemaakt, vindt steeds een belangenafweging plaats op basis van concerns[1] van belanghebbenden. Daarbij geldt dat geen enkel concern ‘absoluut’ is – in de afweging tussen verschillende belangen vinden trade-offs plaats. Met het maken van ontwerpbeslissingen worden ontwerpproblemen (‘design issues’) opgelost.

De ontwerpgebieden representeren generieke ontwerppatronen die in enige vorm op (nagenoeg) alle projecten van toepassing zijn om ontwerpproblemen aan te pakken. De ontwerpkaders bieden concrete kaders en richtlijnen voor (keten)projecten om op dat gebied aan de doelen en principes van ROSA te voldoen.

ROSA deelt de onderwijsketen in in, inhoudelijk samenhangende, ketendomeinen, waarbinnen ketenprocessen zijn uitgewerkt in ketenprocesstappen. Elke ketenprocesstap is onderdeel van een overkoepelend ketenproces. Sommige ketenprocessen komen in zijn geheel als ketenprocesstap voor in een ander ketenproces. Voorbeelden van ketenprocessen zijn Toetsen en examineren.

Een ketensamenwerking realiseert één of meer ketenprocesstappen. Dat kan een gedeeltelijke realisatie zijn, en andersom kunnen er meerdere (bijvoorbeeld sectorspecifieke) realisaties zijn van dezelfde ketenprocesstap(pen)[2].

De ketenprocessen worden ondersteund vanuit IV-domeinen ("Informatievoorzieningsdomeinen"), zoals het IV-domein Inrichten Identity & Access Management (IAM), waarin ondersteunende processen invulling geven aan ondersteunende functies. Patronen, zoals Federatieve toegang, bieden standaardoplossingen voor de realisatie van één of meer ondersteunende processen. Ketensamenwerkingen kunnen gebruik maken van patronen om de benodigde ondersteunende functies in te vullen, of (deels) zelf de ondersteunende processen realiseren.

Gemeenschappelijke Informatievoorziening[bewerken]

Een specifieke invulling van een ketenproces, waarin sprake is van het afhandelen van minimaal een ketenprocesstap in de vorm van een interactie tussen twee of meer ketenpartners. (Product) Ketensamenwerking Herhaalde opeenvolging van één of meer ondersteunende processen waarmee standaardoplossingen worden aangeboden. (Product) Patroon Het geheel van mensen, middelen en maatregelen, gericht op de informatiebehoefte van het onderwijs. (Grouping) Gemeenschappelijke informatievoorziening Een organisatie-overstijgend informatiesysteem dat deel uitmaakt van of ondersteuning biedt aan een ketensamenwerking, dat deel uitmaakt van een patroon dat een ondersteunend proces realiseert of dat ondersteuning biedt aan een bedrijfsproces of eigen voorziening. (ApplicationComponent) Ketenvoorziening Een service die geautomatiseerd functionaliteit ontsluit naar afnemers van die functionaliteit. (ApplicationService) Applicatieservice Overeenkomst binnen een bepaalde context over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen en/of standaarden. (Requirement) Afspraak Een natuurlijk persoon of een organisatie die een bepaalde rol heeft binnen een keten(samenwerking). (BusinessActor) Ketenpartner InfluenceRelationship AggregationRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship ServingRelationship InfluenceRelationship ServingRelationship AggregationRelationship AssociationRelationship Deze svg is op 31-01-2024 07:21:22 CET gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2024 ArchiXL. ArchiMedes 31-01-2024 07:21:22 CET




   
   
   
   

Vanuit de gemeenschappelijke informatievoorziening zijn concrete afspraken en voorzieningen beschikbaar die onderdeel kunnen zijn van bepaalde ketensamenwerkingen of patronen. Een ketensamenwerking respectievelijk een patroon is op zichzelf ook een invulling van een afspraak, en is daarmee ook onderdeel van de gemeenschappelijke informatievoorziening.

Scenarios[bewerken]





   
   
   
   

Ketenprocessen, ketensamenwerkingen, ondersteunende functies en patronen kunnen allemaal worden gespecificeerd volgens hetzelfde 'scenario'-metamodel, waarin het beoogde gedrag in relatie wordt gebracht tot de daarvoor benodigde informatieobjecten, referentiecomponenten, rollen en zeggenschappen - in relatie tot de bijbehorende werkingsgebieden en KOI-begrippen.

  • De scope van een toepassingsscenario (cf. AMIGO) is een referentiemodel van ketenprocesstappen binnen een ketenproces met bijbehorende referentiecomponenten, informatieobjecten, rollen en zeggenschappen, etc.;
  • De scope van een uitwisselingsscenario (cf. AMIGO) is de ketenprocesstappen binnen een ketensamenwerking met bijbehorende - op de ketensamenwerking toegespitste - referentiecomponenten, informatieobjecten, rollen, zeggenschappen, etc, aangevuld met voorzieningen en afspraken uit de gemeenschappelijke informatievoorziening.
  • De scope van een ondersteuningsscenario is een referentiemodel van ondersteunende processen binnen een ondersteunende functie met bijbehorende referentiecomponenten, informatieobjecten, rollen en zeggenschappen, etc.;
  • De scope van een patroonuitwerking is een configuratie van referentiecomponenten, voorzieningen, rollen, zeggenschappen, etc. t.b.v. de invulling van een of meer ondersteunende processen.


Volledig model[bewerken]

Een te onderscheiden aspect van de informatiehuishouding dat handvatten biedt voor de inrichting ervan in ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen. (Grouping) IV-domein Functie om hoofdfuncties en hoofdprocessen te ondersteunen en optimaal te laten verlopen. (BusinessFunction) Ondersteunende functie Proces dat invulling geven aan ondersteunende functies vanuit IV-domeinen (Informatievoorzieningsdomeinen) om ketenprocessen te ondersteunen. (BusinessProcess) Ondersteunend proces Een specifieke invulling van een ketenproces, waarin sprake is van het afhandelen van minimaal een ketenprocesstap in de vorm van een interactie tussen twee of meer ketenpartners. (Product) Ketensamenwerking Een groepering van ketenprocessen die thematisch/inhoudelijk samenhangen. (Grouping) Ketendomein Een generiek herkenbaar geheel aan processtappen waarbinnen er sprake is van ketensamenwerking tussen twee of meer ketenpartners. (BusinessInteraction) Ketenproces Een te onderscheiden onderdeel van een overkoepelend ketenproces. (BusinessInteraction) Ketenprocesstap Een beschrijving, "draaiboek", van een bepaalde gebeurtenis of reeks gebeurtenissen. (Grouping) Scenario Een zelfstandige eenheid van informatie die betekenis heeft en daardoor bruikbaar c.q. van belang is binnen een bepaalde context. (BusinessObject) Informatieobject Bevoegdheid van een ketenpartij om te beslissen over een referentiegegevenssoort. (Constraint) Zeggenschap Een functionele afbakening van een modulair, zelfstandig inzetbaar en vervangbaar (deel van een) systeem. (ApplicationComponent) Referentiecomponent Een service die geautomatiseerd functionaliteit ontsluit naar afnemers van die functionaliteit. (ApplicationService) Applicatieservi- ce Geheel van autorisaties voor de uitvoering van een bepaalde functie. (BusinessRole) Rol Het domein (organisatorisch, taakvelden) binnen de overheid waarin het element (principe, standaard, voorziening) wordt of kan worden toegepast. (BusinessCollaboration) Werkingsgebied Herhaalde opeenvolging van één of meer ondersteunende processen waarmee standaardoplossingen worden aangeboden. (Product) Patroon Het geheel van mensen, middelen en maatregelen, gericht op de informatiebehoefte van het onderwijs. (Grouping) Gemeenschappelijke informatievoorziening Een organisatie-overstijgend informatiesysteem dat deel uitmaakt van of ondersteuning biedt aan een ketensamenwerking, dat deel uitmaakt van een patroon dat een ondersteunend proces realiseert of dat ondersteuning biedt aan een bedrijfsproces of eigen voorziening. (ApplicationComponent) Ketenvoorziening Een service die geautomatiseerd functionaliteit ontsluit naar afnemers van die functionaliteit. (ApplicationService) Applicatieservice Overeenkomst binnen een bepaalde context over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen en/of standaarden. (Requirement) Afspraak Een natuurlijk persoon of een organisatie die een bepaalde rol heeft binnen een keten(samenwerking). (BusinessActor) Ketenpartner ArchiMateNote Architectuurkaders Een externe factor, zoals een strategisch doel, een zakelijke behoefte, een technologische ontwikkeling, een wettelijke verplichting of een verandering in de marktomstandigheden, die de richting en besluitvorming van de organisatie beïnvloedt en de noodzaak tot veranderingen in de architectuur van de organisatie aangeeft. (Driver) Driver Gewenst resultaat van ketensamenwerkingen en -voorzieningen vanuit het perspectief van de wensen van de samenleving, de burgers en bedrijven. (Goal) Doel Normatieve uitspraak die richting geeft aan het in samenhang ontwerpen en realiseren van ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen. (Principle) Architectuurprincipe Een aspect van ketensamenwerking waarvoor naast relevante overkoepelende architectuurprincipes ook specifieke ontwerpprincipes en ontwerpkaders van toepassing zijn. (Grouping) Ontwerpgebied Een maatregel op een bepaald ontwerpgebied, die aangeeft hoe informatiesystemen en informatieuitwisseling op dit gebied ingericht zouden moeten worden om aan de doelen en principes van ROSA te voldoen. (Requirement) Ontwerpkader Normatieve uitspraak waarmee consistentie en samenhang in de keten binnen een bepaald ontwerpgebied wordt nagestreefd. (Principle) Ontwerpprincipe InfluenceRelationship AggregationRelationship AccessRelationship RW ServingRelationship RealizationRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship AggregationRelationship SpecializationRelationship AccessRelationship RW InfluenceRelationship AssociationRelationship SpecializationRelationship AccessRelationship RW ServingRelationship ServingRelationship AccessRelationship RW AssociationRelationship AssignmentRelationship AssociationRelationship AssignmentRelationship AggregationRelationship ServingRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship RealizationRelationship InfluenceRelationship RealizationRelationship InfluenceRelationship ServingRelationship ServingRelationship AggregationRelationship AssignmentRelationship AssociationRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship AssociationRelationship Deze svg is op 31-01-2024 07:21:23 CET gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2024 ArchiXL. ArchiMedes 31-01-2024 07:21:23 CET




   
   
   
   

Dit diagram toont het totale metamodel van ROSA. In dit diagram zijn alle elementen uit de vorige deelfiguren samengebracht.

Voetnoten[bewerken]

  1. cf. ISO/IEC/IEEE 42010: "A concern could be manifest in many forms, such as in relation to one or more stakeholder needs, goals, expectations, responsibilities, requirements, design constraints, assumptions, dependencies, quality attributes, architecture decisions, risks or other issues pertaining to the system."
  2. Bijvoorbeeld: centrale examens vo vs. logistiek proces eindtoets po