ROSA Architectuurscan

Deze pagina is vastgesteld door Architectuurraad, op 10 november 2022.

Doel van de ROSA Architectuurscan

Met de ROSA-architectuurscan worden op systematische wijze alle architectuuraspecten van een afspraak in kaart gebracht en worden knelpunten en kansen gesignaleerd. Met een ‘afspraak’ wordt hier bedoeld een overeenkomst binnen een bepaalde context over de inrichting en het toepassen van bepaalde standaarden, begrippensets, informatiemodellen, (domein)architecturen en voorzieningen (waaronder ketenvoorzieningen).

De scan biedt de aanvrager concrete handvatten voor toepassing van ROSA, en de mogelijkheid om lessen en ervaringen uit het project terug te koppelen aan ROSA. De resultaten uit een architectuurscan kennen drie belangrijke doelgroepen:

1. de aanvrager van de architectuurscan kan op basis van de scanresultaten en adviezen knelpunten en kansen signaleren en daar onder eigen regie opvolging aan geven;
2. de Architectuurraad krijgt op basis van de uitkomsten van de architectuurscan inzicht in de toepassing en toepasbaarheid van ROSA, en leidt daar mogelijke verbeteringen voor de ketenreferentiearchitectuur uit af;
3. andere ketenpartners worden via de gepubliceerde architectuurscan in staat gesteld kennis te nemen van architectuurwijzigingen in het onderwijsdomein en het belang hiervan voor de eigen organisatie of achterban te bepalen. Dit ondersteunt transparantie in de informatiehuishouding van het onderwijsdomein en een gelijke informatiepositie.

Uitgevoerde ROSA Architectuurscans

De volgende architectuurscans zijn uitgevoerd. Klik door op een scan om de resultaten ervan in te zien:

• Architectuurscan Dienst Verwerkersovereenkomsten (31 januari 2023)
• Architectuurscan OOAPI v5 (27 januari 2023)
• Architectuurscan Onderwijs Koppelingen Examinering (OKE) (25 januari 2023)
• Architectuurscan Summatieve toetsresultaten vo (4 november 2022)
• Architectuurscan FDE-set versie 1.2 (4 november 2022)
• Architectuurscan SEM Ecosysteem (31 oktober 2022)
• Architectuurscan Onderwijsgegevensplatform ketenarchitectuur (4 april 2022)
• Architectuurscan FDE-set versie 1.1 (20 oktober 2021)
• Architectuurscan Centrale examens VO (20 oktober 2021)
• Architectuurscan Entree Federatie (12 april 2021)
• Architectuurscan OO API v4 (18 januari 2021)
• Architectuurscan Edukoppeling REST (29 oktober 2020)
• Architectuurscan HOVI (8 oktober 2020)
• Architectuurscan Uniforme Beveiligingsvoorschriften (UBV) TLS (30 juni 2020)
• Architectuurscan Ontsluiting RIO-gegevens (30 juni 2020)
• Architectuurscan Momento Uitwisseling Oefenresultaten (11 juni 2019)
• Architectuurscan Implementatiescenario’s ECK-iD (5 april 2019)
• Architectuurscan Centraal Aanmelden MBO (10 januari 2019)
• Architectuurscan Logistiek Proces Eindtoets PO (4 oktober 2018)
• Architectuurscan RIO register en beheer (21 juni 2018)
• Architectuurscan Vroegtijdig Aanmelden MBO (12 april 2018)
• Architectuurscan Lerarenregister 2018 (15 februari 2018)
• Architectuurscan Onderwijsserviceregister (15 februari 2018)
• Architectuurscan OO API (18 januari 2018)
• Architectuurscan Certificeringsschema 2017 (14 juni 2017)
• Architectuurscan Lerarenregister (19 januari 2017)
• Architectuurscan RIO (22 september 2016)

Aanvragen van een Architectuurscan

De eigenaar van een ketenvoorziening of opdrachtgever van een ketenproject kan te allen tijde een ROSA-architectuurscan aanvragen. Het precieze moment van aanvraag is mede afhankelijk van de beschikbare documentatie; die moet immers een bepaald volwassenheidsniveau hebben bereikt om een inhoudelijk goede scan uit te kunnen voeren. Tegelijkertijd geldt: hoe eerder in het proces een scan wordt uitgevoerd, des te groter de mogelijkheid is om de adviezen uit de scan in het project te betrekken. Het is aan de aanvrager om op basis van deze afweging het juiste moment voor een scan te bepalen.

Onderdeel van de aanvraagprocedure is het opstellen van een architectuurpitch door de aanvrager van de ROSA Architectuurscan. Het doel van de architectuurpitch is om een eerste indruk te krijgen van een afspraak. Voor de leden van de Architectuurraad (en andere geïnteresseerden) verduidelijkt deze pitch de context van de afspraak en de resultaten uit de architectuurscan.

Voor afspraken die door Edustandaard worden beheerd geldt dat er in ieder geval een architectuurscan wordt uitgevoerd zodra een nieuwe versie van de afspraak wordt ingediend.

Meer informatie over de aanvraagprocedure is te vinden op de website van Edustandaard.

Uitvoering

Inhoud van de scan

Op basis van de architectuurpitch en de aangeleverde documentatie voert Bureau Edustandaard de architectuurscan uit. De scan bestaat uit een systematische vergelijking van de aangeleverde documentatie met de diverse ROSA-onderdelen:

ROSA-onderdeel	Wijze van scannen
Werkingsgebied	Er wordt bepaald wat het werkingsgebied is van de te scannen afspraak, en hoe dit werkingsgebied zich verhoudt tot het werkingsgebied van ROSA (het onderwijsdomein) en de werkingsgebieden die daarbinnen kunnen worden onderscheiden.
Toepassingsgebied	Er wordt bepaald wat het functionele toepassingsgebied is van de te scannen afspraak, en hoe dat zich verhoudt tot de in ROSA onderkende ketenfuncties.
Architectuurprincipes, ontwerpprincipes en ontwerpkaders	Ontwerpprincipes en ontwerpkaders zijn ingedeeld in ontwerpgebieden (Governance, IBP, IAA, Interoperabiliteit, H2M interactie en M2M interactie). Architectuurprincipes kunnen van toepassing zijn voor meerdere ontwerpgebieden. Per ontwerpgebied wordt bepaald (a) Welke ontwerpkaders en eventuele bovengelegen ontwerpprincipes en architectuurprincipes voor de te scannen afspraak relevant zijn, en (b) Hoe de te scannen afspraak zich verhoudt tot die ontwerpkaders en principes.
Ketenprocessen en ketenprocesmodellen	Er wordt bepaald hoe de te scannen afspraak zich verhoudt tot de ketenprocessen en ketenprocesmodellen die in ROSA zijn opgenomen.
Zeggenschappen en gegevenssoorten	Er wordt bepaald hoe de gegevenssoorten waarop de te scannen afspraak betrekking heeft zich verhouden tot referentiegegevenssoorten die in ROSA bekend zijn, of de zeggenschappen over die gegevenssoorten conform ROSA zijn uitgewerkt, en of de uitgewerkte zeggenschappen overeenkomen met reeds in ROSA opgenomen zeggenschappen.
Referentiecomponenten en applicaties	Er wordt bepaald op welke referentiecomponenten en applicaties de te scannen afspraak betrekking heeft, en hoe die zich verhouden tot referentiecomponenten en applicaties die in ROSA bekend zijn.

Voor elk van deze onderdelen wordt achtereenvolgens:

1. Bepaald wat er in de projectdocumentatie over het betreffende onderwerp wordt gesteld;
2. Op basis van deze bevindingen geduid wat de inhoudelijke relatie is met ROSA;
3. Op basis van deze duiding eventuele adviezen opgesteld.

Daarnaast wordt, indien relevant, aandacht besteed aan architecturele randvoorwaarden, beheer en (door)ontwikkeling, en implementatie.

Duiding van de relatie met ROSA

Bij de duiding van de relatie tussen de te scannen afspraak en ROSA wordt gebruik gemaakt van het Architecture Compliance raamwerk uit TOGAF.

Een Nederlandse vertaling van de beschrijving van de TOGAF-categorieën:

irrelevant

er is geen relatie tussen het ingebrachte en ROSA

consistent

er is overlap tussen het ingebrachte en ROSA, en binnen die overlap is het ingebrachte conform ROSA gerealiseerd, de overlap is echter niet volledig = sommige specificaties van ROSA zijn niet overgenomen, en het ingebrachte heeft onderdelen die niet door ROSA worden gedekt.

compliant

het ingebrachte valt volledig binnen ROSA (subset) en is conform ROSA gerealiseerd

conformant

ROSA dekt alleen een deel van het ingebrachte, maar dat deel is wel conform ROSA gerealiseerd

fully conformant

ROSA dekt het geheel van het ingebrachte, en niets van het ingebrachte valt buiten ROSA

explain

er is overlap tussen het ingebrachte en ROSA, en binnen die overlap is er iets van een afwijking ten opzichjte van ROSA die moet worden uitgelegd

Adviezen naar aanleiding van de scan

De adviezen die uit de ROSA Architectuurscan komen kunnen worden ingedeeld in drie groepen:

1. Productadviezen zijn gericht aan de aanvrager en bestrijken sec het ingediende '(keten)product', dat wil zeggen de te scannen afspraak.
2. Contextadviezen hebben betrekking op de context waarbinnen de afspraak toegepast zal worden. Deze adviezen kunnen gericht zijn aan het project c.q. de aanvrager zelf, maar kunnen ook zijn gericht aan ketenpartners die zich in die context bevinden, zoals de project(deel)groep die zich richt op de implementatie van de uiteindelijke afspraak, maar ook (sector)organisaties die met de uiteindelijke implementatie te maken gaan krijgen.
3. Adviezen aan ROSA betreffen de ROSA ketenreferentiearchitectuur zelf, en omvatten onderwerpen ter plaatsing op de ROSA-backlog: wat kan ROSA doen om in het vervolg een betere ondersteuning te bieden aan dit en andere projecten?

De uitkomsten van elke scan bestaan uit twee onderdelen: het adviesdeel is een korte rapportage waarin de (beknopte) bevindingen, de relatie met ROSA, en de adviezen bondig worden weergegeven; het bevindingendeel is een uitgebreider document in presentatievorm waarin de bevindingen waar nodig in detail worden toegelicht en de traceerbaarheid naar de gescande brondocumentatie is geborgd.

Betrokken partijen en rolverdeling

Een architectuurscan wordt uitgevoerd met een hoge mate van betrokkenheid van (vertegenwoordigers van) de aanvrager. De uitvoering van de eigenlijke scan is belegd bij Bureau Edustandaard, die zorg draagt voor een onafhankelijke uitvoering. De uitvoering van de scan verloopt in 3 fasen:

• Fase 1: Bureau Edustandaard analyseert de aangeleverde brondocumentatie en werkt een eerste versie van het adviesdeel uit. Zo nodig betrekt Bureau Edustandaard domeinexperts uit één van de ontwerpgebieden bij deze uitwerking.
• Fase 2: Het adviesdeel versie 1 wordt besproken met (een vertegenwoordiging van) de aanvrager. Tijdens deze bespreking wordt getoetst of de bevindingen gebaseerd zijn op een correcte interpretatie van het aangeleverde bronmateriaal, en of de bevindingen en mogelijke adviezen herkenbaar zijn voor de aanvrager. De uitkomsten van deze bespreking worden verwerkt in een tweede versie van het adviesdeel.
• Fase 3: Het adviesdeel wordt geagendeerd door de Architectuurraad. De aanvrager verzorgt een korte presentatie waarin het onderwerp van de architectuurscan wordt toegelicht, waarna Bureau Edustandaard de resultaten uit de scan toelicht aan de hand van het bevindingendeel. De Architectuurraad gaat in dialoog met de aanvrager en de uitvoerder van de scan, en neemt een besluit over de voorgestelde adviezen. Dit besluit wordt door Bureau Edustandaard verwerkt in de derde, definitieve versie van het adviesdeel.

De aanvrager bepaalt onder eigen regie welke opvolging aan de adviezen wordt gegeven, en koppelt dit binnen 3 maanden via een memo terug aan de Architectuurraad. Op uitnodiging van de aanvrager licht Bureau Edustandaard de architectuurscan en het advies toe bij een regulier (project)overleg (dit is met name relevant wanneer het reguliere (project)overleg veel breder is dan de vertegenwoordiging die in Fase 2 bij de uitvoering is betrokken). Bureau Edustandaard plaatst de adviezen aan ROSA op de architectuurbacklog van ROSA waarna, als de Architectuurraad daar positief over besluit, deze worden ingepland om door te voeren in de ROSA ketenreferentiearchitectuur.

Meer informatie over het proces en bijbehorende tijdlijnen is te vinden op https://www.edustandaard.nl/rosa/rosa-architectuurscan/.

Samenhang met andere formulieren

• Edustandaard aanmeldformulier: in geval van een aanvraag of registratie, is er sprake van een Edustandaard aanmeldformulier. In dit geval worden zowel het aanmeldformulier als de architectuurscan aan de Architectuurraad aangeboden. Het verband tussen de twee is dat het aanmeldformulier de bredere, ook niet-architecturele, context van het ingebrachte te scannen afspraak beschrijft. De architectuurscan gaat alleen, en dieper, in op de architectuuraspecten. Aangeraden wordt om de twee in samenhang te lezen, het aanmeldformulier eerst.

Zie verder

• Voorstel voor de Architectuurraad: architectuurscan en -backlog. Hierin staat uitgebreid beschreven hoe een Architectuurscan opgezet wordt.
• Methodiek ROSA-scan.pdf
• De aanvraagprocedure voor een ROSA-scan
• Handreiking voor domeinarchitectuur
• Afspraken

Overeenkomst binnen een bepaalde context over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen en/of standaarden.

De scope van een vertrouwensrelatie (bijvoorbeeld op keten, organisatorisch of systeemniveau).

Beredeneerde en samenhangende clustering van inhouden als onderdeel van een leergebied of vak.

Een samenhangend geheel van gegevensverzamelingen en de daarbij behorende personen, procedures, processen en programmatuur alsmede de voor het informatiesysteem getroffen voorzieningen voor opslag, verwerking en communicatie.

Standaardoplossing, middel of maatregel binnen een bepaalde context. Die context kan klein of groot zijn (een organisatie, een keten, een domein, een land, of een groep daarvan). Generieke voorzieningen zijn voorzieningen die opgezet of doorontwikkeld zijn om her te gebruiken voor andere diensten.

Een organisatie-overstijgend informatiesysteem dat deel uitmaakt van of ondersteuning biedt aan een ketensamenwerking, dat deel uitmaakt van een patroon dat een ondersteunend proces realiseert of dat ondersteuning biedt aan een bedrijfsproces of eigen voorziening.

Vastgelegde waarneming van de uitkomsten van een onderwijsactiviteit.

Een verzameling kenmerken waarmee een groep zich onderscheidt van andere groepen in de context van het thema identity and access management.

Een natuurlijk persoon of een organisatie die een bepaalde rol heeft binnen een keten(samenwerking).

Een publiekrechtelijke (zoals overheidsorganen) of privaatrechtelijke rechtspersoon.

De mate waarin een organisatie open en duidelijk is over haar beleid, praktijken en procedures met betrekking tot de verwerking van informatie en persoonsgegevens.

Een organisatie-overstijgend informatiesysteem dat deel uitmaakt van of ondersteuning biedt aan een ketensamenwerking, dat deel uitmaakt van een patroon dat een ondersteunend proces realiseert of dat ondersteuning biedt aan een bedrijfsproces of eigen voorziening.

Gewenst resultaat van ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen vanuit het perspectief van de wensen van de samenleving, de burgers en bedrijven.

Doel dat beschrijft wat leerlingen tijdens hun onderwijsloopbaan zouden moeten bereiken.

Het domein (organisatorisch, taakvelden) binnen de overheid waarin het element (principe, standaard, voorziening) wordt of kan worden toegepast.

Het domein (organisatorisch, taakvelden) binnen de overheid waarin het element (principe, standaard, voorziening) wordt of kan worden toegepast.

De omschrijving van het functionele gebruik van een voorziening.

Normatieve uitspraak waarmee consistentie en samenhang in de keten binnen een bepaald ontwerpgebied wordt nagestreefd.

Een maatregel op een bepaald ontwerpgebied, die aangeeft hoe informatiesystemen en informatieuitwisseling op dit gebied ingericht zouden moeten worden om aan de doelen en principes van ROSA te voldoen.

Een aspect van ketensamenwerking waarvoor naast relevante overkoepelende architectuurprincipes ook specifieke ontwerpprincipes en ontwerpkaders van toepassing zijn.

Een aspect van ketensamenwerking waarvoor naast relevante overkoepelende architectuurprincipes ook specifieke ontwerpprincipes en ontwerpkaders van toepassing zijn.

Normatieve uitspraak die richting geeft aan het in samenhang ontwerpen en realiseren van ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen.

Normatieve uitspraak waarmee consistentie en samenhang wordt nagestreefd.

Een generiek herkenbaar geheel aan processtappen waarbinnen er sprake is van ketensamenwerking tussen twee of meer ketenpartners.

Een conceptueel gegevenselement dat gelezen en geschreven wordt door functies of processen in de keten.

Een computerprogramma dat bedoeld is voor eindgebruikers.

Een functionele afbakening van een modulair, zelfstandig inzetbaar en vervangbaar (deel van een) systeem.

Vaardigheidsgroei die een onderwijsdeelnemer doormaakt op verschillende onderwijskundig relevante ontwikkelingsgebieden.

Een samenwerkingsverband tussen organisaties die naast hun eigen doelstellingen, één of meer gemeenschappelijk gekozen (of door de politiek opgelegde) doelstellingen nastreven.

Een publiekrechtelijke (zoals overheidsorganen) of privaatrechtelijke rechtspersoon.

Het formele proces waarmee onderwijsdeelnemers worden toegewezen aan een specifiek organisatieonderdeel binnen een onderwijsorganisatie (onderwijsaanbieder, groep, klas) of een onderwijsprogramma.

De partij die bevoegd is om een andere partij (de vertegenwoordigde) te vertegenwoordigen in het verrichten van handelingen met derden.

De rechtsfiguur die inhoudt dat de rechtsgevolgen van een door een bepaalde partij (de vertegenwoordiger of gemachtigde) in naam van een andere partij (de vertegenwoordigde dienstafnemer) met een derde verrichte handeling aan de vertegenwoordigde worden toegerekend.

Schriftelijke beslissing (definitieve uitspraak) van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling.

Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat.

Afstemming in aanbod en/of beheersing: a. tussen kennis, vaardigheden en/of houdingen; b. binnen leergebieden of vakken; c. tussen leergebieden of vakken; d. in leerlijnen of doorlopende leerlijnen.