ROSA metamodel

Uit ROSA Wiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Deze pagina is vastgesteld door Architectuurraad, op 2 februari 2023.

Het ROSA-metamodel beschrijft de onderlinge samenhang tussen architectuurelementen in het architectuurmodel. Het metamodel is gebaseerd op de ArchiMate-standaard. Zie voor regels en afspraken rondom het beheer van metamodelelementen Spelregels beheer. Het ROSA Metamodel sluit aan op het NORA vijflaagsmodel

Metamodel op hoofdlijnen[bewerken]

Grouping IV-domein BusinessFunction Ondersteunende functie BusinessProcess Ondersteunend proces Een ketensamenwerking is een specifieke invulling van een ketenproces, waarin sprake is van het afhandelen van minimaal 1 ketenprocesstap in de vorm van een interactie tussen 2 of meer ketenpartners. (Product) Ketensamenwerking Grouping Ketendomein Een Ketenproces is een generieke weergave van hoe de samenwerking tussen partijen in de onderwijsketen is vormgegeven. Een ketenproces geeft inzicht in: - rollen en verantwoordelijkheden - zeggenschappen ten aanzien van gegevens - gebruikte referentiecomponenten en afspraken - wet en regelgeving (indien van toepassing) (BusinessInteraction) Ketenproces Een Ketenprocesstap is... (BusinessInteraction) Ketenprocesstap Product Patroon Grouping Gemeenschappelijke informatievoorziening Grouping Ontwerpgebied Een Ontwerpkader is een maatregel op een bepaald gebied, die aangeeft hoe informatiesystemen en informatieuitwisseling op dit gebied ingericht zou moeten worden om aan de doelen en principes van ROSA te voldoen. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Requirement) Ontwerpkader De architectuur bevat principes die in lijn zijn met beleid en doelstelling, waarmee consistentie en samenhang in de keten wordt nagestreefd. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Principle) Ontwerpprincipe De architectuur bevat principes die in lijn zijn met beleid en doelstelling, waarmee consistentie en samenhang in de keten wordt nagestreefd. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Principle) Architectuurprincipe Het beleid en de doelstellingen die geformuleerd zijn door onderwijspartijen (onder andere sectorraden, OCW, ketenpartijen, Surf, Kennisnet). Hieronder vallen bijvoorbeeld (lange termijn) beleidsplannen en doelstellingen, op gebieden zoals standaardisatie en privacy bescherming. Beleid en doelstellingen zijn in lijn met de (lange termijn) visie van de respectievelijke organisaties en voldoen aan (implementeren) wetgeving. Concrete uitwerkingen van beleid en doelstellingen zijn afspraken zoals standaarden en ontwerpkaders. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Goal) Doel Driver Driver InfluenceRelationship AggregationRelationship ServingRelationship RealizationRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship AggregationRelationship SpecializationRelationship RealizationRelationship ServingRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship Deze svg is op 19-04-2023 15:05:19 CEST gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2023 ArchiXL. ArchiMedes 19-04-2023 15:05:19 CEST




   
   
   

Ontwikkelingen zoals onderwijskundige veranderingen, innovaties, en beleidswijzigingen vormen externe drivers voor de ROSA. In de ROSA worden doelen geformuleerd die in lijn zijn met dit beleid en die doorvertaald worden naar architectuurprincipes, waarmee consistentie en samenhang in de keten wordt nagestreefd. Doelen in ROSA zijn geformuleerd als kwaliteitseigenschappen en waarden die vanuit de ROSA worden geadresseerd. Daarmee sluiten we aan bij de indeling die NORA kiest voor bindende architectuurafspraken in kwaliteitsdoelen (in NORA geclusterd onder Kernwaarden van Dienstverlening), architectuurprincipes, en implicaties (in ROSA verder uitgewerkt in ontwerpprincipes en ontwerpkaders binnen de verschillende ontwerpgebieden). Het verschil in perspectief - NORA is gericht op dienstverlening door overheidsorganisaties, ROSA op ketensamenwerkingen in het onderwijsdomein - komt tot uitdrukking in de formulering van doelen. In NORA zijn doelen geformuleerd als bijvoeglijk naamwoorden ('Transparant') die van toepassing zijn op overheidsdienstverlening ('de dienstverlening is transparant'), in ROSA zijn de doelen geformuleerd als zelfstandig naamwoorden ('Transparantie') waaraan ketensamenwerkingen – in meer of mindere mate – bijdragen.

Wanneer binnen een project ontwerpbeslissingen worden gemaakt, vindt steeds een belangenafweging plaats op basis van concerns[1] van belanghebbenden. Daarbij geldt dat geen enkel concern ‘absoluut’ is – in de afweging tussen verschillende belangen vinden trade-offs plaats. Met het maken van ontwerpbeslissingen worden ontwerpproblemen (‘design issues’) opgelost.

De ontwerpgebieden representeren generieke ontwerppatronen die in enige vorm op (nagenoeg) alle projecten van toepassing zijn om ontwerpproblemen aan te pakken. De ontwerpkaders bieden concrete kaders en richtlijnen voor (keten)projecten om op dat gebied aan de doelen en principes van ROSA te voldoen.

ROSA deelt de onderwijsketen in in, inhoudelijk samenhangende, ketendomeinen, waarbinnen ketenprocessen zijn uitgewerkt in ketenprocesstappen. Elke ketenprocesstap is onderdeel van een overkoepelend ketenproces. Sommige ketenprocessen komen in zijn geheel als ketenprocesstap voor in een ander ketenproces. Voorbeelden van ketenprocessen zijn Toetsen en examineren.

Een ketensamenwerking realiseert één of meer ketenprocesstappen. Dat kan een gedeeltelijke realisatie zijn, en andersom kunnen er meerdere (bijvoorbeeld sectorspecifieke) realisaties zijn van dezelfde ketenprocesstap(pen)[2].

De ketenprocessen worden ondersteund vanuit IV-domeinen ("Informatievoorzieningsdomeinen"), zoals het IV-domein Inrichten Identity & Access Management (IAM), waarin ondersteunende processen invulling geven aan ondersteunende functies. Patronen, zoals Federatieve toegang, bieden standaardoplossingen voor de realisatie van één of meer ondersteunende processen. Ketensamenwerkingen kunnen gebruik maken van patronen om de benodigde ondersteunende functies in te vullen, of (deels) zelf de ondersteunende processen realiseren.

Gemeenschappelijke Informatievoorziening[bewerken]





   
   
   
   

Vanuit de gemeenschappelijke informatievoorziening zijn concrete afspraken en voorzieningen beschikbaar die onderdeel kunnen zijn van bepaalde ketensamenwerkingen of patronen. Een ketensamenwerking respectievelijk een patroon is op zichzelf ook een invulling van een afspraak, en is daarmee ook onderdeel van de gemeenschappelijke informatievoorziening.

Scenarios[bewerken]

Grouping Scenario Een gegevenssoort is een conceptueel gegevenselement dat gelezen en geschreven wordt door functies of processen in de keten. Referentiegegevens zijn gerelateerd aan KOI begrippen. ==Attributen== * Voorbeeld * Toelichting (BusinessObject) Gegevenssoort Een zeggenschap beschrijft wat een ketenpartij met een referentiegegevenssoort mag doen. Om te bepalen wie binnen de onderwijsketen wat met welke gegevens mag (of moet) doen, ligt het voor de hand om uit te gaan van een 'eigenaarschap' van gegevens. Een formeel (juridisch) eigenaarschap van gegevens bestaat echter niet. Bovendien zullen vanuit verschillende rollen verschillende partijen 'iets' met gegevens moeten doen - een absoluut eigenaarschap is dus, los van de juridische context, uitgesloten. Om invulling te geven aan de vraag ´wie doet wat met welke onderwijsgegevens?´ maken we daarom onderscheid in zeggenschappen die partijen kunnen hebben over verschillende gegevens. (Constraint) Zeggenschap Een referentiecomponent is een conceptueel systeem dat een verzameling van functionaliteiten biedt (implementeert) en processen en functies in keten of organisatie ondersteunt. ==Attributen== * Type=Referentiecomponent (ApplicationComponent) Referentiecomponent ApplicationService Applicatieservic- e BusinessRole Rol BusinessCollaboration Werkingsgebied AssociationRelationship SpecializationRelationship AccessRelationship RW AssociationRelationship AccessRelationship RW AggregationRelationship AssociationRelationship Deze svg is op 19-04-2023 15:05:20 CEST gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2023 ArchiXL. ArchiMedes 19-04-2023 15:05:20 CEST




   
   
   
   

Ketenprocessen, ketensamenwerkingen, ondersteunende functies en patronen kunnen allemaal worden gespecificeerd volgens hetzelfde 'scenario'-metamodel, waarin het beoogde gedrag in relatie wordt gebracht tot de daarvoor benodigde gegevenssoorten, referentiecomponenten, rollen en zeggenschappen - in relatie tot de bijbehorende werkingsgebieden en KOI-begrippen.

  • De scope van een toepassingsscenario (cf. AMIGO) is een referentiemodel van ketenprocesstappen binnen een ketenproces met bijbehorende referentiecomponenten, gegevenssoorten, rollen en zeggenschappen, etc.;
  • De scope van een uitwisselingsscenario (cf. AMIGO) is de ketenprocesstappen binnen een ketensamenwerking met bijbehorende - op de ketensamenwerking toegespitste - referentiecomponenten, gegevenssoorten, rollen, zeggenschappen, etc, aangevuld met voorzieningen en afspraken uit de gemeenschappelijke informatievoorziening.
  • De scope van een ondersteuningsscenario is een referentiemodel van ondersteunende processen binnen een ondersteunende functie met bijbehorende referentiecomponenten, gegevenssoorten, rollen en zeggenschappen, etc.;
  • De scope van een patroonuitwerking is een configuratie van referentiecomponenten, voorzieningen, rollen, zeggenschappen, etc. t.b.v. de invulling van een of meer ondersteunende processen.


Volledig model[bewerken]

Grouping IV-domein BusinessFunction Ondersteunende functie BusinessProcess Ondersteunend proces Grouping Ontwerpgebied Een Ontwerpkader is een maatregel op een bepaald gebied, die aangeeft hoe informatiesystemen en informatieuitwisseling op dit gebied ingericht zou moeten worden om aan de doelen en principes van ROSA te voldoen. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Requirement) Ontwerpkader De architectuur bevat principes die in lijn zijn met beleid en doelstelling, waarmee consistentie en samenhang in de keten wordt nagestreefd. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Principle) Ontwerpprincipe Een ketensamenwerking is een specifieke invulling van een ketenproces, waarin sprake is van het afhandelen van minimaal 1 ketenprocesstap in de vorm van een interactie tussen 2 of meer ketenpartners. (Product) Ketensamenwerking Grouping Ketendomein Een Ketenproces is een generieke weergave van hoe de samenwerking tussen partijen in de onderwijsketen is vormgegeven. Een ketenproces geeft inzicht in: - rollen en verantwoordelijkheden - zeggenschappen ten aanzien van gegevens - gebruikte referentiecomponenten en afspraken - wet en regelgeving (indien van toepassing) (BusinessInteraction) Ketenproces Een Ketenprocesstap is... (BusinessInteraction) Ketenprocesstap Grouping Scenario Een gegevenssoort is een conceptueel gegevenselement dat gelezen en geschreven wordt door functies of processen in de keten. Referentiegegevens zijn gerelateerd aan KOI begrippen. ==Attributen== * Voorbeeld * Toelichting (BusinessObject) Gegevenssoort Een zeggenschap beschrijft wat een ketenpartij met een referentiegegevenssoort mag doen. Om te bepalen wie binnen de onderwijsketen wat met welke gegevens mag (of moet) doen, ligt het voor de hand om uit te gaan van een 'eigenaarschap' van gegevens. Een formeel (juridisch) eigenaarschap van gegevens bestaat echter niet. Bovendien zullen vanuit verschillende rollen verschillende partijen 'iets' met gegevens moeten doen - een absoluut eigenaarschap is dus, los van de juridische context, uitgesloten. Om invulling te geven aan de vraag ´wie doet wat met welke onderwijsgegevens?´ maken we daarom onderscheid in zeggenschappen die partijen kunnen hebben over verschillende gegevens. (Constraint) Zeggenschap Een referentiecomponent is een conceptueel systeem dat een verzameling van functionaliteiten biedt (implementeert) en processen en functies in keten of organisatie ondersteunt. ==Attributen== * Type=Referentiecomponent (ApplicationComponent) Referentiecomponent ApplicationService Applicatieservic- e BusinessRole Rol BusinessCollaboration Werkingsgebied Driver Driver Product Patroon Grouping Gemeenschappelijke informatievoorziening ApplicationComponent Ketenvoorziening ApplicationService Applicatieservice Overeenkomst binnen een bepaalde ketensamenwerking over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen en/of standaarden. Afspraken hebben in de context van de ROSA de vorm van ontwerpkaders, patronen of standaarden. Afspraken zijn in lijn met de principes en bepalen de set aan voorschriften waar functionaliteiten, referentiecomponenten en applicaties aan moeten voldoen. Een architectuurscan zal gerealiseerde applicaties en gegevenssets vergelijken met de toepasselijke afspraken. (Requirement) Afspraak ==Attributen== * Externe verwijzing (BusinessActor) Ketenpartij Het beleid en de doelstellingen die geformuleerd zijn door onderwijspartijen (onder andere sectorraden, OCW, ketenpartijen, Surf, Kennisnet). Hieronder vallen bijvoorbeeld (lange termijn) beleidsplannen en doelstellingen, op gebieden zoals standaardisatie en privacy bescherming. Beleid en doelstellingen zijn in lijn met de (lange termijn) visie van de respectievelijke organisaties en voldoen aan (implementeren) wetgeving. Concrete uitwerkingen van beleid en doelstellingen zijn afspraken zoals standaarden en ontwerpkaders. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Goal) Doel De architectuur bevat principes die in lijn zijn met beleid en doelstelling, waarmee consistentie en samenhang in de keten wordt nagestreefd. ==Attributen== * Stelling * Rationale * Implicaties * Toepassingsgebied (Principle) Architectuurprincipe InfluenceRelationship AggregationRelationship AccessRelationship RW ServingRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship RealizationRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship AggregationRelationship SpecializationRelationship AccessRelationship RW InfluenceRelationship AssociationRelationship SpecializationRelationship AccessRelationship RW ServingRelationship ServingRelationship AccessRelationship RW AssociationRelationship AssignmentRelationship AssociationRelationship AssignmentRelationship AggregationRelationship ServingRelationship AggregationRelationship InfluenceRelationship RealizationRelationship InfluenceRelationship RealizationRelationship InfluenceRelationship ServingRelationship ServingRelationship AggregationRelationship AssignmentRelationship AssociationRelationship InfluenceRelationship InfluenceRelationship AssociationRelationship Deze svg is op 19-04-2023 15:05:20 CEST gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2023 ArchiXL. ArchiMedes 19-04-2023 15:05:20 CEST




   
   
   
   

Dit diagram toont het totale metamodel van ROSA. In dit diagram zijn alle elementen uit de vorige deelfiguren samengebracht.

Voetnoten[bewerken]

  1. cf. ISO/IEC/IEEE 42010: "A concern could be manifest in many forms, such as in relation to one or more stakeholder needs, goals, expectations, responsibilities, requirements, design constraints, assumptions, dependencies, quality attributes, architecture decisions, risks or other issues pertaining to the system."
  2. Bijvoorbeeld: centrale examens vo vs. logistiek proces eindtoets po