Kernmodel Onderwijsinformatie
Inleiding[bewerken]
Efficiënte samenwerking draait om 'interoperabiliteit': het vermogen van organisaties in de onderwijsketen om met elkaar te communiceren en te interacteren. We onderscheiden daarbij technische interoperabiliteit ("Hoe knopen we systemen aan elkaar?") en semantische interoperabiliteit ("Hoe zorgen we ervoor dat partijen elkaar inhoudelijk begrijpen?").‘Elkaar inhoudelijk begrijpen’ kent twee aspecten:
- Weten wat de in de taal van het domein gehanteerde terminologie precies betekent:
Dit wordt bereikt door terminologie goed te definiëren en vast te leggen in een gedeeld model van begrippen. - Weten hoe ‘de dingen samenhangen’:
Dit wordt bereikt door een gemeenschappelijke plaat te maken, een gemeenschappelijk model van de generieke concepten die voorkomen in het domein inclusief hun onderlinge samenhang. Dit wordt ook wel een conceptueel (informatie)model genoemd.
Een model van begrippen en een conceptueel (informatie)model vullen elkaar aan. Een model van begrippen fungeert als een ‘woordenboek’ en een conceptueel model als een ‘encyclopedie’ of ‘landkaart’. Samen vormen beide ‘begrijpmodellen’ het kader waarbinnen informatiesystemen en –uitwisselingen ontworpen kunnen worden. Logische informatiemodellen en technische gegevensmodellen zijn de ‘ontwerpmodellen’ die daarvoor worden gebruikt. Het Kernmodel Onderwijsinformatie (KOI) is het overkoepelende conceptueel (informatie)model van het Nederlandse onderwijs. Het beschrijft de generieke concepten die voorkomen in de onderwijswereld en waarover partijen in de onderwijsketen met elkaar praten, informatie opslaan en uitwisselen.
Het onderwijs kenmerkt zich door een opdeling van het onderwijsveld in verschillende autonome werkingsgebieden. Elk van deze gebieden gebruikt een eigen jargon. Ook veel processen kennen een eigen terminologie, soms werkingsgebied-gebonden (denk aan digitaal aanmelden in het mbo, student in het mbo/ho versus leerling in po/vo), soms tussen werkingsgebieden (denk aan de uitwisseling van het onderwijskundig rapport van po naar vo) en soms over werkingsgebieden heen (denk aan digitaal examineren). Binnen de ROSA worden terminologie en jargon vastgelegd in een gezamenlijk model van begrippen: het ROSA Begrippenkader. KOI en ROSA Begrippenkader hebben veel met elkaar te maken. Alle KOI-concepten zijn daarom ook als begrip opgenomen in het ROSA Begrippenkader.
De namen van de concepten van het KOI zijn bewust niet bedoeld als een afgedwongen standaardtaal die werkingsgebied- en proceseigen terminologie moet vervangen. In plaats daarvan biedt het KOI een gemeenschappelijk beeld dat herkenbaar is voor alle partijen, een 'ankerplaat' die als een soort Esperanto kan dienen wanneer vanuit verschillende werkingsgebieden of verschillende processen wordt samengewerkt.
Het Kernmodel Onderwijsinformatie[bewerken]
Het doel van het KOI is een conceptueel startpunt te bieden om inzicht te krijgen in de betekenis, structuur en samenhang van de belangrijkste concepten in het onderwijsdomein. Deze belangrijkste kernconcepten zijn generieke concepten die een breed afgestemde en breed gedragen betekenis hebben en een informatieonderwerp representeren. Een KOI-concept omvat een groep concepten die betrekkingen hebben op het corresponderende informatieonderwerp. Het KOI kan worden gebruikt als conceptueel verbindende ‘kapstok’ om onderliggende concepten uit verschillende informatiegebieden te categoriseren en met elkaar te verbinden.
Versies[bewerken]
Versie 1.0 van het KOI (mei 2014) is destijds opgesteld op basis van streefbeelden en gegevenssets uit de verschillende SION-projecten, de uitwerking van gegevensbronnen, tussenresultaten uit de toenmalige werkgroep onderwijsidentiteit (IAA) en het registermodel van DUO.
In versie 1.1 van het KOI (april 2015) zijn ten opzichte van de eerste versie drie onderwerpen verder uitgediept.
Versie 2.0 van het KOI (februari 2023) is in het kader van de Revisie ROSA grondig herzien ten opzichte van versie 1.1 voor wat betreft concepten en hun samenhang en indeling.
Versie 2.0 van het KOI ziet er als volgt uit:
De concepten / KOI-begrippen zijn ondergebracht in de ketendomeinen zoals die ook elders in de ROSA worden gebruikt om bijvoorbeeld ketenprocessen in te delen.
De relaties in het model geven een indruk van de samenhang tussen de verschillende concepten, maar zijn niet uitputtend bedoeld. Verschillende partijen kunnen andere belangrijke relaties zien tussen de concepten. Wanneer een relatie in bovenstaande figuur ontbreekt, wil dat dus niet zeggen dat deze relatie niet zou bestaan. Achter de concepten van het KOI gaat nog een wereld van detail schuil. Deze wereld is het onderwerp van meer specifieke conceptuele modellen, (logische) gegevensmodellen en gegevenssets, en berichtspecificaties. Het KOI beoogt niet deze detailwereld, waarin sectorale en processpecifieke terminologie een belangrijke rol speelt, te standaardiseren. Het is wel belangrijk dat de samenhang tussen verschillende semantische bronnen (specificaties, modellen, gegevenswoordenboeken) vanuit semantiek ondersteund wordt en gerelateerd kan worden aan het KOI.
Definities[bewerken]
De concepten van het Kernmodel Onderwijsinformatie zijn ook gedefinieerd in het ROSA Begrippenkader, en worden gebruikt om de overige begrippen in het ROSA Begrippenkader te categoriseren (ROSA ontwerpkader: Classificeer alle gegevens- en domeinobjecten met het Kernmodel Onderwijsinformatie).
| KOI-begrip | Beschrijving | Toelichting | Voorbeelden |
|---|---|---|---|
| leerresultaat | Vastgelegde beoordeling van een door een onderwijsdeelnemer uitgevoerde onderwijsactiviteit. | voortgangsresultaat, toetsresultaat | |
| onderwijsaanbod | Datgene wat een onderwijsorganisatie organiseert aan onderwijsactiviteiten zowel inhoudelijk als qua aanpak. | Het is het totale pakket van te volgen soorten onderwijs, waarvoor een onderwijsdeelnemer zich kan aanmelden. | |
| onderwijsactiviteit | Het aanleren van kennis, vaardigheden en attitudes om vooraf vastgelegde doelen na te streven. | Het aanleren omvat zowel het eigen maken door een onderwijsdeelnemer als het lesgeven door een leerkracht. | instructie,toetsafname,oefening |
| onderwijsdeelname | Een afspraak voor het gaan volgen, volgen en hebben gevolgd van onderwijs. | De afspraak kan betrekking hebben op een volledige opleiding maar ook op het volgen van een onderwijsdeelnemer aan een specifieke onderwijsactiviteit (minor, keuzevak ec.) | |
| onderwijsdeelnemer | Een natuurlijk persoon die deelneemt aan een onderwijsactiviteit om zich kennis, vaardigheden en attitudes eigen te maken. | leerling, student | |
| onderwijseenheid | Een samenhangend geheel van kennis, inzicht en vaardigheden met een bepaald leerdoel. | ||
| onderwijslocatie | Een plek waar onderwijs wordt aangeboden en gevolgd. | Dit kan een adres zijn, maar ook een gebouw, sportveld, schip of een andere plaats. | adres,gebouw,sportveld,schip |
| onderwijsmateriaal | Benodigdheden bestemd voor gebruik binnen het onderwijs. | Onderwijsmateriaal omvat educatieve content en andere hulpmiddelen ter ondersteuning van onderwijsactiviteiten, waaronder schoolboeken en werkbladen, software, allerlei teksten, audiovisuele hulpmiddelen (bijvoorbeeld cd-speler, multimedia-pc, beamer, film) en technische hulpmiddelen (bijvoorbeeld grondstoffen, gereedschap, knutselmateriaal). Ook toetsen worden tot onderwijsmateriaal gerekend. | schoolboek,software,cd-speler,multimedia-pc, beamer,grondstoffen,gereedschap,knutselmateriaal,toets |
| onderwijsmedewerker | Een natuurlijk persoon die op grond van een overeenkomst werkzaam is voor een onderwijsorganisatie. | Hiertoe behoren onder anderen alle personen met een arbeidsovereenkomst of een detacheringsovereenkomst, evenals uitzendkrachten, stagiaires en vrijwilligers. | eigen werknemer,uitzendkracht,stagiair,vrijwilliger |
| onderwijsondersteuning | Alle activiteiten die nodig zijn om de deelname aan het onderwijs mogelijk te maken. | Dit omvat activiteiten op het gebied van algehele leiding, organisatie en/of administratie die het onderwijs ondersteunen / ontlasten, zodat meer tijd overblijft voor de kernactiviteiten en om de kwaliteit van het onderwijs te bevorderen, en worden uitgevoerd door o.a. medewerkers van betrokken onderwijsorganisatie en zorgmedewerkers / -coördinatoren. | |
| onderwijsontwikkeling | Het samenstellen van onderwijsprogramma's, curricula en/of leerlijnen en het variëren en arrangeren in het beschikbare onderwijsaanbod en/of het ontwikkelen van onderwijsmateriaal gebruikmakend van beschikbare onderwijsmaterialen. | ||
| onderwijsorganisatie | Een organisatie die onderwijs aanbiedt en verzorgt en regelt dat aan de gestelde randvoorwaarden wordt voldaan. | Hieronder vallen o.a. onderwijsbesturen en onderwijsaanbieders, maar bijvoorbeeld niet aan onderwijs gerelateerde organisaties, zoals educatieve uitgevers, DUO, Kennisnet. | onderwijsbestuur, onderwijsaanbieder, onderwijsteam |