Architectuurscan Gegevens, Analytics & BI (GABI)

De architectuurscan is uitgevoerd op 27 juni 2023. Zie voor meer informatie, waaronder de adviezen die naar aanleiding van de scan door de Architectuurraad zijn uitgebracht, het adviesdeel en het [ bevindingendeel].

ROSA onderdeel	Bevindingen uit project: GABI	Relatie met ROSA (Groen: ROSA, geel: GABI)
Werkingsgebied	Het werkingsgebied van GABI wordt in de Pitch beschreven als het gehele onderwijsdomein. In paragraaf 2.1 van de PrSA document wordt het doel van BI gedefinieerd als het helpen van DUO om informatie-inzichten te verkrijgen die kunnen worden gebruikt om de prestaties te verbeteren en rechtmatigheid aan te tonen. Uit verder onderzoek naar de drijvende factor achter GABI, de wet WRO, blijkt dat alle onderwijsraden worden geraakt door de invoering van de wet en dus ook door invoering van GABI, wat onderdeel gaat worden van de uitvoering van de wet. GABI lijkt een realisatie van de Onderwijsgegevensplatform ketenarchitectuur die eerder is gescand en behandeld tijdens AR 14 april 2022. In die scan was het werkingsgebied onduidelijk en leek het vooral om een DUO architectuur te gaan. De uitwerking van de architectuur van GABI in de brondocumenten lijkt deze aanname te bevestigen.	Fully conformant - De uitwerking van ROSA Werkingsgebieden benadrukt het belang van het duidelijk definiëren van het gebied waarbinnen een bepaalde architectuur of systeem opereert. Op het moment van scannen is de architectuur van GABI vooral op de context van DUO gericht, maar de wet WRO, waarvan GABI de uitvoering gaat ondersteunen, heeft bredere implicaties die direct impact hebben op in ieder geval alle onderwijsraden.
Ketendomeinen en -processen	In paragraaf 3.3 van het Project Start Architectuur (PrSA) document is een functiemodel uitgewerkt. Uit dit model blijkt dat het voornamelijk gaat om interne processen van DUO. Dit beeld is consistent met de bedrijfsarchitectuurmodellen die zijn opgenomen in de begeleidende Project Start Architectuur documenten. Zie bevinding werkingsgebied WRO artikel 23. Een verstrekking van basisgegevens is toegestaan voor zover dit noodzakelijk is voor de ondersteuning van onderwijsinstellingen en samenwerkingsverbanden bij hun verantwoording omtrent de kwaliteit, toegankelijkheid of doelmatigheid van het onderwijs. In WRO artikel 10 staat: “De basisgegevens omvatten, naast de identificerende gegevens, bedoeld in artikel 9, in elk geval gegevens met betrekking tot: a.de onderwijsinstelling waar de onderwijsdeelnemer is of was ingeschreven; b.de datum van in- en uitschrijving bij de desbetreffende onderwijsinstelling.”	Consistent - GABI is nog opzoek naar de implicaties die uitvoering van de wet WRO heeft op ROSA ketenprocessen. Uit analyse van de context van GABI, wet WRO, is de definitie van basisgegevens af te leiden. Deze basisgegevens hebben betrekking op gegevens die in de Edustandaard afspraak Doorstroommonitor worden verwerkt. De tekst van de WRO stelt dat deze gegevens alleen nog maar worden verstrekt aan de onderwijsraden, wanneer sprake is van een specifieke doelbinding. Daarom is een directe relatie te leggen met in ieder geval het ketendomein "Organisatie van het onderwijs". In het speciaal wordt in ieder geval het ketenproces Doorstroom monitoren geraakt. Waarschijnlijk heeft GABI bredere impact dan alleen op dit ketenproces.
Scenario		Onbepaald - GABI beschrijft niet een directe relatie met ketenprocessen in de ROSA. Mogelijk zou wel een relatie met scenario's die het ketenproces Doorstroom monitoren weergeven mogelijk zijn. Deze scenario's worden nog uitgewerkt in de ROSA.
Governance	De PrSA (3.5) bevat bedrijfsprincipes. Principe BP07 geeft aan dat DUO zich inzet voor transparantie door stakeholders op verschillende momenten in het proces te informeren. Dit omvat voorafgaande informatie, updates tijdens het proces, en achteraf inzage in relevante informatie. DUO informeert stakeholders ook over het procesverloop, de regels, de gebruikte gegevens en het (mogelijke) resultaat van de gevraagde dienst. Volgens Artikel 23 van de Wet register onderwijsdeelnemers kunnen basisgegevens worden verstrekt aan verschillende onderwijsverenigingen, waaronder de Vereniging PO-Raad te Utrecht, de vereniging VO-raad te Utrecht, de vereniging MBO Raad te Woerden, de Vereniging Hogescholen te Den Haag, en de Vereniging Universiteiten van Nederland te Den Haag. In het PrSA komen de termen “leverancier”, "bronhouder” en “data provider” op meerdere plekken terug. Basisgegevens kunnen worden verstrekt aan verschillende onderwijsverenigingen volgens wet WRO, De PrSA van GABI benoemt deze organen niet. Ze worden alleen kort benoemd in de PSA documenten voor SANE en MDP.	Explain - Het ROSA ontwerpkader "Betrokken belanghebbenden." benadrukt het belang van het betrekken van alle relevante stakeholders in het proces. In het PrSA document wordt dit principe erkend en wordt aangegeven dat DUO zich inzet voor transparantie door stakeholders op verschillende momenten in het proces te informeren. Echter, de termen "leverancier", "bronhouder" en "data provider" komen op meerdere plekken in het document terug, maar het wordt niet duidelijk wie dit precies zijn. Daarnaast is het opmerkelijk dat, hoewel de Wet register onderwijsdeelnemers aangeeft dat basisgegevens kunnen worden verstrekt aan verschillende onderwijsverenigingen, deze organen niet expliciet worden genoemd in de PrSA van GABI. Ze worden alleen kort benoemd in de PSA documenten voor SANE en MDP. Dit kan worden gezien als een gebied voor verbetering in termen van transparantie en duidelijkheid voor alle betrokken stakeholders.
IBP	In het Project Start Architectuur (PrSA) document, specifiek in sectie 4.4, wordt het principe van "Gegevens bij de bron" en "Enkelvoudig beheer, meervoudig gebruik" benadrukt. Dit principe is in lijn met Artikel 23 van de Wet register onderwijsdeelnemers (WRO), waarin staat dat persoonsgegevens kunnen worden verwerkt indien dit noodzakelijk is voor de genoemde doelen. Verder wordt in het PrSA document, onder principe BP05, gesteld dat de stakeholders van DUO erop kunnen vertrouwen dat informatie, en de onderliggende gegevens, goed worden beschermd. Dit omvat bescherming tegen inbreuken op de beschikbaarheid, integriteit, vertrouwelijkheid, duurzame toegankelijkheid en rechtmatig gebruik tijdens de verwerking van informatie en onderliggende gegevens. De gegevensbeveiliging wordt ingevuld door verschillende services, waaronder de Minimaliseren gegevens service (Enterprise Data Hub), Meta-gegevens service (Metadata Publicatie), Gegevens kwaliteit service (Enterprise Data Hub), en Gebruikersomgeving beheer service (SANE).	Compliant - In het PrSA document wordt het principe van "Gegevens bij de bron" en "Enkelvoudig beheer, meervoudig gebruik" benadrukt, wat in lijn is met het ROSA ontwerpkader "Gegevens worden niet langer bewaard dan strikt noodzakelijk". Daarnaast wordt in het PrSA document, onder principe BP05, gesteld dat de stakeholders van DUO erop kunnen vertrouwen dat informatie, en de onderliggende gegevens, goed worden beschermd. Dit omvat bescherming tegen inbreuken op de beschikbaarheid, integriteit, vertrouwelijkheid, duurzame toegankelijkheid en rechtmatig gebruik tijdens de verwerking van informatie en onderliggende gegevens. Dit is in lijn met het ROSA ontwerpkader "Transparantie over maatregelen", waarbij ketenpartijen transparant zijn over de genomen privacy- en beveiligingsmaatregelen.
Interoperabiliteit	In het Project Start Architectuur (PrSA) document worden twee principes benadrukt: "Gegevens enkelvoudig en uniform beschreven" en "Gegevensbeschrijvingen van de bron" (PrSA, 4.4). Deze principes onderstrepen het belang van het hebben van duidelijke definities voor gegevens. Voorbeelden hiervan zijn de definities voor Access Management (PrSA, 5.2): "Het vaststellen dat een subject (persoon of systeem) de juiste rechten om een object te benaderen" en Identity Management: "Het beheren van de identiteiten van gebruikers, hun rollen, autorisaties en authenticatiegegevens." Het PrSA document (sectie 1.1) inventariseert de kaders, principes, richtlijnen, standaarden en normen die relevant zijn voor het project en schetst de implicaties van deze kaders voor de oplossing die het project gaat realiseren. Een specifiek principe dat wordt benadrukt is dat DUO standaardiseert processen, gegevens en ondersteunende applicaties en IT technologie, en daarbij open standaarden gebruikt en aansluit op referentiearchitecturen van de overheid, in dit geval specifiek HORA / HOSA (PrSA, 3.6). Ook wordt gezegd dat MIM wordt toegepast. Welke Edustandaard afspraken worden geraakt wordt niet duidelijk uit de documentatie.	Explain - De definities lijken niet in frictie te zijn met het ROSA begrippen identity and access management in dit geval, maar het is duidelijk dat nog niet direct gebruik is gemaakt van begrippen hieruit in het PrSA. Dit heeft daarom een explain relatie met Hanteer begrippen uit het ROSA begrippenkader Uit de documenten wordt niet duidelijk hoe precies op HORA en HOSA wordt aangesloten. Ook is het niet duidelijk hoe de ROSA wordt toegepast of hoe gebruik wordt gemaakt van andere Edustandaard afspraken. Dit kan leiden tot onduidelijkheden en inconsistenties in de implementatie en het gebruik van de principes en standaarden. Is er bijvoorbeeld relatie met de Doorstroommonitor (DSM) - Doorstroommonitor 6.0. Dit heeft raltie met ROSA ontwerpkaders Sluit aan op ketenprocesuitwerkingen in ROSA en Hanteer de stappen uit de AMIGO-aanpak.
IAA	Het PrSA (5.2) document beschrijft drie afzonderlijke functies die in samenhang ook wel worden aangeduid met Identity and Access Management (IAM): Identificatie, Authenticatie en Autorisatie. Hoewel deze functies duidelijk worden gedefinieerd, is het niet duidelijk hoe ze in de praktijk worden geïmplementeerd en hoe ze met elkaar samenwerken om een veilige en efficiënte toegangscontrole te waarborgen.	Onbepaald - Het wordt niet uit de documentatie duidelijk of een passend afspraken stelsel voor IAA wordt gehanteerd dat aansluit bij de onderwijsketen.
M2M Interactie		Onbepaald - Er zijn nog geen ontwerpkaders uitgewerkt in de ROSA op het gebied van M2M
H2M Interactie		Onbepaald - Er zijn nog geen ontwerpkaders uitgewerkt in de ROSA op het gebied van H2M.
Zeggenschappen en gegevenssoorten	In de brondocumenten van het GABI worden gegevens niet nader gespecificeerd. Echter, door de verwijzing naar de Wet register onderwijsdeelnemers (WRO), kan worden afgeleid dat het waarschijnlijk gaat om de volgende gegevenssoorten: Basisgegevens deelname, Basisgegevens persoon, en Basisgegevens resultaat. Er bestaat een doorstroommonitor afspraak (https://www.edustandaard.nl/standaard_afspraken/doorstroommonitor/doorstroommonitor-6-0/), beheerd door de Werkgroep Doorstroommonitor. In de doorstroommonitor staat dat gegevens worden aangeleverd door DUO. Dit kan mogelijk geraakt worden door WRO artikel 23, indien het hier gaat om basisgegevens. In de specificatie van de Doorstroommonitor (https://www.edustandaard.nl/app/uploads/2017/05/Specificatie-6.0-van-de-afspraak-Doorstroommonitor.pdf) staat bij de definitie van deelnemerkenmerken dat het om gegevens gaat met betrekking tot de onderwijsinstelling waarbij een onderwijsdeelnemer was ingeschreven en de datum van in- en uitschrijving. Dit komt overeen met WRO artikel 10, dat stelt dat de basisgegevens, naast de identificerende gegevens, in elk geval gegevens omvatten met betrekking tot de onderwijsinstelling waar de onderwijsdeelnemer is of was ingeschreven, en de datum van in- en uitschrijving bij de desbetreffende onderwijsinstelling.	Onbepaald - Aangezien basisgegevens niet expliciet worden benoemd als de scope van GABI kunnen ook de Zeggenschappen niet verder uitgewerkt worden.
Referentiecomponenten en ketenvoorzieningen	In het PrSA document (sectie 4.2) worden drie soorten applicaties onderscheiden, elk met hun specifieke verantwoordelijkheden: Bron gegevens platformen: Deze zijn verantwoordelijk voor de extractie van gegevens uit de oorspronkelijke bron en de integratie van deze bronnen met de Data Hub. Distributie platformen: Deze zijn verantwoordelijk voor de distributie van gegevens naar de afnemende platformen. Ze voeren ook de benodigde transformaties uit om de gegevens geschikt te maken voor de afnemers, waaronder gegevensharmonisatie (transformatie), mastering en verrijking met metadata. Afnemer platformen: Deze zijn verantwoordelijk voor het gebruik van de gegevens uit de distributie platformen. Dit kan bijvoorbeeld een gebruikersinterface zijn voor metadata zoals een begrippencatalogus of een gegevenscatalogus, of een gevirtualiseerde omgeving die wordt gebruikt om gegevens te gebruiken met behulp van visualisatietools of programmeertools.	Onbepaald - De GABI-afnemersplatformen, die verantwoordelijk zijn voor het gebruik van de gegevens uit de distributieplatformen, kunnen mogelijk een relatie hebben met de ketenvoorzieningen Vensters en XBRL Onderwijsportaal. Vensters is een voorziening die onderwijsbesturen en hun onderwijsaanbieders ondersteunt om op transparante wijze verantwoording af te leggen over hun onderwijs. Het bestaat uit modules waarmee gebruikers zelf de regie hebben op informatievoorziening en verantwoording. Dit kan mogelijk een raakvlak hebben met de afnemersplatformen van GABI, die ook gericht zijn op het gebruik van gegevens voor verschillende doeleinden. XBRL Onderwijsportaal ondersteunt de digitale aanlevering van de jaarcijfers door onderwijsbesturen. Dit kan ook een raakvlak hebben met de afnemersplatformen van GABI, die mogelijk ook betrokken zijn bij het beheer en gebruik van dergelijke gegevens. Echter, aangezien de verbinding met het ketenproces doorstroom monitoren niet expliciet is gelegd in de GABI-documenten, is dit een aanname van wat de architectuur zou kunnen zijn, niet van wat de architectuur van GABI nu is. Daarom is de relatie met deze ketenvoorzieningen op dit moment onbekend.

Het domein (organisatorisch, taakvelden) binnen de overheid waarin het element (principe, standaard, voorziening) wordt of kan worden toegepast.

Gewenst resultaat van ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen vanuit het perspectief van de wensen van de samenleving, de burgers en bedrijven.

Doel dat beschrijft wat leerlingen tijdens hun onderwijsloopbaan zouden moeten bereiken.

Software die als een online dienst wordt aangeboden.

Een onderwijsgerelateerde organisatie met het aanbieden van onderwijs als doel.

Een samenwerkingsverband waarin reguliere scholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs in een regio samenwerken om voor onderwijsdeelnemers die dat nodig hebben passend onderwijs te verzorgen.

Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat.

Een onderwijsgerelateerde organisatie met het aanbieden van onderwijs als doel.

Een organisatie die onderwijs aanbiedt en verzorgt en regelt dat aan de gestelde randvoorwaarden wordt voldaan.

Een natuurlijk persoon die deelneemt aan een onderwijsactiviteit om zich kennis, vaardigheden en attitudes eigen te maken.

Als gevolg van het afronden van een opleiding, verwijdering of op eigen verzoek niet langer als onderwijsdeelnemer aan een onderwijsaanbieder verbonden zijn.

Een generiek herkenbaar geheel aan processtappen waarbinnen er sprake is van ketensamenwerking tussen twee of meer ketenpartners.

Overeenkomst binnen een bepaalde context over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen en/of standaarden.

Het principe dat iemand (persoon of organisatie) alleen informatie mag vragen, opslaan, gebruiken, delen ten behoeve van welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden.

Een groepering van ketenprocessen die thematisch/inhoudelijk samenhangen.

Een generiek herkenbaar geheel aan processtappen waarbinnen er sprake is van ketensamenwerking tussen twee of meer ketenpartners.

Een beschrijving, "draaiboek", van een bepaalde gebeurtenis of reeks gebeurtenissen.

De mate waarin een organisatie open en duidelijk is over haar beleid, praktijken en procedures met betrekking tot de verwerking van informatie en persoonsgegevens.

Vastgelegde beoordeling van een door een onderwijsdeelnemer uitgevoerde onderwijsactiviteit.

Een afgebakende prestatie van een persoon of organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de afnemers).

Een partij die conform hetgeen daarover in het Afsprakenstelsel is vastgelegd één of meer rollen vervult binnen het Netwerk voor Elektronische Toegangsdiensten.

Een natuurlijke persoon of organisatie die gegevens verstrekt.

De verantwoordelijke voor het beheer en het ter beschikking stellen van de juiste en actuele gegevens.

Een maatregel op een bepaald ontwerpgebied, die aangeeft hoe informatiesystemen en informatieuitwisseling op dit gebied ingericht zouden moeten worden om aan de doelen en principes van ROSA te voldoen.

Normatieve uitspraak die richting geeft aan het in samenhang ontwerpen en realiseren van ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen.

Normatieve uitspraak waarmee consistentie en samenhang wordt nagestreefd.

Een natuurlijk persoon die deelneemt aan een onderwijsactiviteit om zich kennis, vaardigheden en attitudes eigen te maken.

Alle informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon.

Gewenst resultaat van ketensamenwerkingen en ketenvoorzieningen vanuit het perspectief van de wensen van de samenleving, de burgers en bedrijven.

De mate waarin gegevens worden opgeslagen volgens duurzame normen en afhankelijk van de organisatiekeuze beschikbaar gesteld aan verschillende afnemers.

De mate waarin de organisatie zich voor de informatievoorziening kan verlaten op een informatiesysteem.

De mate waarin de inhoud van een bericht of gegeven gegarandeerd kan worden.

De mate waarin uitsluitend geautoriseerde personen, programmatuur of apparatuur gebruik kunnen maken van de gegevens of programmatuur, al dan niet gereguleerd door (geautomatiseerde) procedures en/of technische maatregelen.

Een bewerking of een geheel van bewerkingen met betrekking tot persoonsgegevens of een geheel van persoonsgegevens, al dan niet uitgevoerd via geautomatiseerde procedés, zoals het verzamelen, vastleggen, ordenen, structureren, opslaan, bijwerken of wijzigen, opvragen, raadplegen, gebruiken, verstrekken door middel van doorzending, verspreiden of op andere wijze ter beschikking stellen, aligneren of combineren, afschermen, wissen of vernietigen van gegevens.

Een afgebakende prestatie van een persoon of organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de afnemers).

Een specificatie van geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen twee systemen op basis van berichten.

Een natuurlijk persoon of een organisatie die een bepaalde rol heeft binnen een keten(samenwerking).

Normatieve uitspraak waarmee consistentie en samenhang wordt nagestreefd.

Geheel van autorisaties voor de uitvoering van een bepaalde functie.

Het proces om te beslissen of een entiteit op grond van een authenticatiemiddel, identiteitsverklaring of een machtiging toegang krijgt tot een applicatie.

Een computerprogramma om een specifieke taak uit te voeren die geen betrekking heeft op de werking van de computer zelf.

Overeenkomst binnen een bepaalde context over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen en/of standaarden.

Een maatregel op een bepaald ontwerpgebied, die aangeeft hoe informatiesystemen en informatieuitwisseling op dit gebied ingericht zouden moeten worden om aan de doelen en principes van ROSA te voldoen.

Afstemming in aanbod en/of beheersing: a. tussen kennis, vaardigheden en/of houdingen; b. binnen leergebieden of vakken; c. tussen leergebieden of vakken; d. in leerlijnen of doorlopende leerlijnen.

Het aantonen dat degene die zich identificeert ook daadwerkelijk degene is die zich als zodanig voorgeeft: ben je het ook echt?

Een conceptueel gegevenselement dat gelezen en geschreven wordt door functies of processen in de keten.

De persoon of organisatie die een dienst in ontvangst neemt.

De partij die een service afneemt.

Een organisatie-overstijgend informatiesysteem dat deel uitmaakt van of ondersteuning biedt aan een ketensamenwerking, dat deel uitmaakt van een patroon dat een ondersteunend proces realiseert of dat ondersteuning biedt aan een bedrijfsproces of eigen voorziening.

Een samenhangend geheel van gegevensverzamelingen en de daarbij behorende personen, procedures, processen en programmatuur alsmede de voor het informatiesysteem getroffen voorzieningen voor opslag, verwerking en communicatie.

Een organisatie-overstijgend informatiesysteem dat deel uitmaakt van of ondersteuning biedt aan een ketensamenwerking, dat deel uitmaakt van een patroon dat een ondersteunend proces realiseert of dat ondersteuning biedt aan een bedrijfsproces of eigen voorziening.

Standaardoplossing, middel of maatregel binnen een bepaalde context. Die context kan klein of groot zijn (een organisatie, een keten, een domein, een land, of een groep daarvan). Generieke voorzieningen zijn voorzieningen die opgezet of doorontwikkeld zijn om her te gebruiken voor andere diensten.

Een organisatie die door een onderwijsbestuur is ingesteld voor het verzorgen van onderwijs.