Ontwerpgebied Interoperabiliteit
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Inleiding[bewerken]
Het ontwerpgebied Interoperabiliteit omvat ontwerpkaders gericht op semantische, technische en procesinteroperabiliteit.
Model[bewerken]
Ontwerpprincipes interoperabiliteit[bewerken]
| Naam | Stelling | Rationale | Implicaties |
|---|---|---|---|
| Procesinteroperabiliteit | Ketenpartijen vullen hun deel van een ketenproces zo in dat die invulling aansluit op de rest van het ketenproces. | Een ketensamenwerking kent geen belemmeringen voor een ononderbroken onderwijsleerproces. Een ketenproces wordt in een ketensamenwerking geconcretiseerd in de uitvoering van bedrijfsprocessen door de betrokken ketenpartijen. | Aansluiting bij ROSA ketenprocesuitwerkingen. |
| Semantische interoperabiliteit | Daar waar dat mogelijk is hanteren we een gemeenschappelijke taal in onze processen, diensten en architecturen maar daar waar er verschillen zijn in de semantiek in de verschillende onderwijssectoren en ketenprocessen, overbruggen we die verschillen door de relaties inzichtelijk te maken. | Hoewel binnen de onderwijssectoren en ketenprocessen soortgelijke gegevens worden uitgewisseld, zijn er per onderwijssector nog wel sterke verschillen in gegevensaanduiding en -definities. Denk bijvoorbeeld aan leerling, student, deelnemer, etc. Daarnaast worden dezelfde aanduidingen soms gebruikt voor wezenlijk andere betekenissen, denk bijvoorbeeld aan het begrip 'begindatum van de opleiding' dat achtereenvolgens kan betekenen: de beoogde datum waarop iemand met een opleiding begint, de datum waarop iemand daadwerkelijk begint en de eerste les heeft, de datum van inschrijving, en het moment waarop de opleiding tot stand is gekomen. | De betekenis van begrippen is eenduidig vast te stellen. Het verband tussen begrippen uit verschillende onderwijssectoren of ketenprocessen is inzichtelijk. |
| Technische interoperabiliteit | We werken toe naar een gemeenschappelijke informatie-infrastructuur gebaseerd op services, die voor alle partijen beschikbaar zijn om door hen gewenste gegevens, op een door hen gewenst moment op te vragen c.q. beschikbaar te stellen. | Technische interoperabiliteit is belangrijk om verschillende partijen naadloos te kunnen laten samenwerken. Interoperabele systemen kunnen gegevens uitwisselen zonder dat er speciale interfaces of aanpassingen nodig zijn. Dit vermindert de complexiteit en verhoogt de efficiëntie. Interoperabele systemen kunnen gegevens en informatie in real-time uitwisselen, waardoor handmatige gegevensinvoer en andere tijdrovende processen minder nodig zijn. Dit kan de productiviteit verhogen, fouten verminderen en de algemene efficiëntie verbeteren. Interoperabiliteit kan organisaties helpen geld te besparen (als gevolg van de efficiëntie) door de behoefte aan aangepaste integraties en gespecialiseerde interfaces te verminderen. Door gestandaardiseerde protocollen en interfaces te gebruiken, kunnen organisaties de kosten en complextiteit van het ontwikkelen en onderhouden van aangepaste integraties vermijden. | Er zijn (sectorbrede) afspraken en generieke diensten/services/API's om een interoperabele basisinfrastructuur te creëren en draaiende te houden. Organisaties die onderdeel (willen) zijn van de basisinfrastructuur moeten aan de voorwaarden van de afspraken voldoen. |
Ontwerpkaders interoperabiliteit[bewerken]
| Naam | Stelling | Rationale | Implicaties |
|---|---|---|---|
| Behoeftegerichte en doelgebonden gegevensuitwisseling | Behoeftegerichte en doelgebonden gegevensuitwisseling | Gegevens die vanuit een bepaald ketenproces of bepaalde sector relevant zijn, zijn dat in een andere context soms niet. | Gegevensservices zijn geënt op de context waarbinnen die services gebruikt worden. Er wordt niet meer (maar ook niet minder) informatie uitgewisseld dan nodig. |
| Classificeer alle gegevens- en domeinobjecten met het Kernmodel Onderwijsinformatie | Alle gegevens en domeinobjecten worden geclassificeerd met het Kernmodel Onderwijs Informatie. | Ketenprojecten kunnen leiden tot nieuwe en vernieuwde gegevensuitwisseling tussen ketenpartijen in de onderwijsketen. Het Kernmodel Onderwijs Informatie helpt om de betekenis vande uit te wisselen gegevens voor alle ketenpartijen eenduidig vast te stellen. | Alle objecten en gegevens(domeinen) die een rol spelen binnen een ketenproject zijn op te hangen aan elementen uit het KOI. Dit heeft als implicatie dat er ook aangesloten wordt bij de Stelselcatalogus. |
| Data beschikbaar voor onderzoek | Data is beschikbaar en deelbaar voor onderzoek en innovatie, tenzij dit grote praktische consequenties heeft. (Volgens het pas-toe-of-leg-uit beginsel.) | Om innovatie te bevorderen is het wenselijk dat geanonimiseerde data kan worden gedeeld met onderzoeks- en marktpartijen, onder regie van het onderwijs. Het is niet wenselijk dat waardevolle data alleen bij enkele (grotere) private spelers beschikbaar is. | |
| Gebruik het Gegevenswoordenboek DUO voor berichtuitwisseling met DUO | Het Gegevenswoordenboek DUO wordt gebruikt voor de berichtspecificatie ten behoeve van berichtuitwisseling met DUO. | Ketenprojecten kunnen leiden tot nieuwe en vernieuwde gegevensuitwisseling tussen ketenpartijen in de onderwijsketen. | Alle objecten en gegevens(domeinen) in het Gegevenswoordenboek DUO die een rol spelen bij gegevensuitwisseling met de keten zijn te classificeren met elementen uit het KOI |
| Gescheiden ketenprocesstappen | Ketenprocesstappen in het ketenproces zijn gescheiden. Producten en diensten kunnen per stap worden gekozen. | Een ketensamenwerking faciliteert dat scholen producten en diensten kunnen selecteren passend bij de wijze waarop zij het onderwijs organiseren. Om keuzevrijheid en marktwerking te bevorderen is het wenselijk dat producten en diensten niet met elkaar verstrengeld zijn. | |
| Hanteer begrippen uit het ROSA begrippenkader | |||
| Hanteer de stappen uit de AMIGO-aanpak | |||
| Heldere interpretatie en gebruik | Bij koppeling van data moet zowel de door de bron bedoelde interpretatie als de wijze van gebruik door de ontvanger helder zijn. | Om data bij gebruik in een ander systeem goed te kunnen interpreteren, moet duidelijk zijn hoe de bron de gegevens heeft bedoeld. De ontvanger moet aangeven op welke wijze hij de ontvangen gegevens interpreteert en verwerkt. | De interpretatie moet óók helder zijn voor de uiteindelijke ontvanger: de eindgebruiker, dus onderwijsdeelnemer of onderwijsmedewerker. |
| Instelling- en sectoroverschrijdend onderwijs | Een ketensamenwerking faciliteert het gelijktijdig volgen van onderwijs aan verschillende instellingen en in verschillende sectoren. | Dit is relevant voor onder meer leerlingen die zowel bij een vso als vo school zijn ingeschreven, en voor leerlingen op 11-14 scholen. | |
| Ketenpartijen bepalen zelf de identificerende kenmerken van logistieke punten | Ketenpartijen bepalen en registreren zelf de identificerende kenmerken ten behoeve van de logistieke punten voor verzending en aflevering (binnen de systematiek van de Edukoppeling transactiestandaard) | De technisch-administratieve organisatie van ketenpartijen zoals scholen hoeft niet gelijk op te lopen met andere organisatorische structuren zoals bijvoorbeeld BRIN. Scholen moeten zelf in staat zijn om te bepalen op welk technisch aanleverpunt bepaalde berichten afgeleverd moeten worden, en welke identificerende kenmerken er vervolgens nodig zijn om vanaf het aanleverpunt de interne routering en verwerking van het bericht correct te laten verlopen. | Er wordt een ketenserviceregister ingericht waar ketenpartijen met de juiste autorisaties hun eigen logistieke punten beheren. Dit kan per toepassing (verzuim, LAS, OSO, ECK) anders zijn. Het project richt een portaal in waar instellingen kunnen aangeven welke logistieke punten ze hanteren gekoppeld aan de nog te realiseren Basislijst Instellingen. Huidige separate lijstjes met aanleverpunten (DUO, OSO etc) worden hierin opgenomen. |
| Ketenpartijen bieden wederzijdse services | Zowel DUO als scholen c.q. leveranciers bieden (web)services aan voor gegevensuitwisseling binnen de keten | Scholen (c.q. hun leveranciers) richten endpoints in waarlangs gegevens aan scholen geleverd kunnen worden. Per gegevensuitwisseling worden er afspraken gemaakt over de "choreografie": wie biedt welke service aan en wanneer. | |
| Ontkoppeling | Maak gebruik van flexibele en ontkoppelde functies. | We willen voorkomen dat er (onnodige) onderlinge afhankelijkheden ontstaan. Ontkoppeling draagt bij aan wendbaarheid en robuustheid. | De generieke functies kunnen los van elkaar werken en zijn gebaseerd op standaarden. |
| Openbare registergegevens worden ontsloten als Linked Open Data | Voor openbare registergegevens worden gegevens ontsloten in de vorm van Linked Open Data (5 sterren op de schaal van Berners-Lee). | Gegevens en hun beschrijvingen worden gepubliceerd als semantisch beschreven webpagina's. Deze techniek staat bekend als Web 3.0. Dit maakt dat applicatiebouwers in en buiten het onderwijs worden gestimuleerd om daarmee meerwaarde te creëren. Dit sluit aan bij de open-data strategie van de overheid | Gegevenswoordenboek en openbare registers worden vertaald als zogeheten resources op een URI en permanent geplaatst in een zogenaamde RDF-store. Hiervoor moet een gezamenlijke URI-strategie aanwezig zijn. |
| Registreer de betekenis van nieuwe gegevens | Gegevens die niet aan een bestaande semantische bron zijn te koppelen, moeten aan de meest toepasselijke semantische bron binnen het onderwijs worden toegevoegd | Ketenprojecten kunnen leiden tot nieuwe en vernieuwde gegevensuitwisseling tussen ketenpartijen in de onderwijsketen. | Dit maakt het mogelijk om begrippen waarvan de semantische betekenis nog niet officieel is vastgelegd in de stelselcatalogus, KOI of het Gegevenswoordenboek DUO alsnog vast te leggen zodat er geen semantische gaten ontstaan. |
| Sectoroverstijgend gebruik van producten en diensten | Een ketensamenwerking faciliteert gebruik van producten en diensten over de grens van sectoren heen. | Het ondersteunen van maatwerk brengt met zich mee dat onderwijsdeelnemers toegang moeten kunnen hebben tot producten en diensten uit een andere sector. De keten moet dergelijk gebruik mogelijk maken. | |
| Semantiek in berichtuitwisseling is traceerbaar | Semantiek in berichtuitwisseling moet traceerbaar zijn (ter voorkoming vanonnodige variëteit) | Een 'los' bericht kan vaak op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Dit kan leiden tot verwarring, tot verschillend gebruik van dzelfde berichtelementen in andere situaties, en uiteindelijk tot fouten in de verwerking. De betekenis van een bericht moet daarom eenduidig kunnen worden bepaald. | Berichtelementen in XSD's verwijzgen naar de URI die de betekenis van dat element representeert. De gegevens in het Gegevenswoordenboek zijn traceerbaar |
| Serviceinformatie wordt samenhangend beschikbaar gesteld | Informatie over wie services waar aanbiedt en wie daar gebruik van mogen maken, wordt samenhangend beschikbaar gesteld. | Een serviceregister dat deze informatie bevat wordt geraadpleegd voor autorisatie en routering van service- en berichtenverkeer beheerd door de aanbieder van een service. Het bestaan van dan wel de aanleverpunten van sommige services kan vertrouwelijke informatie zijn. Daarom kan een serviceregister met autorisaties werken. Een geautomatiseerd uitwisselingsmechanisme wordt relevant als een groot aantal deelnemers tientallen verschillende M2M services met elkaar uitwisselen. | Er wordt een gemeenschappelijk model opgezet voor een serviceregister |
| Sluit aan op ketenprocesuitwerkingen in ROSA | De ketenprocesuitwerkingen in ROSA zijn leidend bij de invulling door ketenpartijen van hun deel van het ketenproces. | ||
| Standaarden voor gegevensuitwisseling | Standaarden, normen en voorschriften voor gegevensuitwisseling zijn gebaseerd op industrie-, de facto, en communitystandaarden. | Het tot stand brengen van uitwisseling van gegevens kost vaak veel inspanning, doordat gegevens ontworpen zijnin een eigen context en er allerlei vertalingen nodig zijn om ze bruikbaar te maken in een andere context. Doot gebruik te maken van uitwisselstandaarden wordt de variatie beperkt en zijn er minder vertalingen nodig. Standaarden zorgen er ook voor dat leverancierfafhankelijkheden zoveel mogelijk worden voorkomen. Binnen het onderwijs is het sturen op standaarden geformaliseerd in Edustandaard, die veel energie stopt in het bepalen en aanwijzen van standaarden die breed zouden moeten worden ingezet. |
|