Spelregels Ketenproces, Ketenprocesstap en Ketenprocesmodel

Deze pagina is vastgesteld door Architectuurraad, op 18 april 2024.

Criteria voor het opnemen van ketenprocesmodellen

• Een ketenprocesmodel wordt in de ROSA opgenomen omdat er een duidelijke vraag naar is geweest. Bijvoorbeeld vanuit een ontwikkelprogramma, vanuit een bepaalde ketenpartner, vanuit de sectorale referentiearchitecturen (via de Adviesgroep Samenhang) of vanuit de Architectuurraad.
• De opname van een ketenprocesmodel is (onder meer) afhankelijk of er voor bepaalde samenhangende ketenprocessen er ook ketenvoorzieningen en/of afspraken zijn of worden ontwikkeld, waarbij het voor de stakeholders duidelijk moet worden hoe die voorzieningen en afspraken zich tot de in scope zijnde processen verhouden.

Spelregels voor de redactie van ketenprocesmodellen

• Elke ketenprocesmodel start met een inleiding waarin de motivatie wordt weergegeven voor de keuze om dit model in de ROSA uit te werken.
• Een ketenprocesmodel moet bestaan uit ketenprocessen die een herkenbare en nauwe samenhang met elkaar hebben. Deze ketenprocessen vallen bij voorkeur binnen een ketendomein.
• Een ketenprocesmodel kent minimaal drie viewpoints die leiden tot de volgende views:
  • In detail-view: Bij een In context-view hanteren we de regels uit het viewpoint ketenproces-in-detail. De In detail-view geeft alle informatieobjecten weer die relevant zijn voor de ketenprocessen en ketenprocesstappen. Informatieobjecten die een specifiek context- of samenwerkingsperspectief hebben worden niet weergegeven. Enkel informatieobjecten die in de keten uitgewisseld kunnen worden, worden weergegeven in de view.
  • In context-view: Bij een In context-view hanteren we de regels uit het viewpoint ketenproces-in-context. Contexten kunnen reeds uitgewerkte ketenprocesmodellen zijn als ook voorlopige afbakeningen van samenhangende processen.
  • Per rol-view: Bij de Per rol-view hanteren we de regels uit het viewpoint ketenproces-per-rol. Bij een Per rol-view worden enkel de ketenprocesstappen binnen ketenprocessen weergegeven die een relatie hebben met de informatieobjecten die in een ketensamenwerking gebruikt worden. Informatieobjecten die geen relatie hebben met uitwisselingen in een ketensamenwerking worden niet weergegeven.
• Een ketenprocesmodel kan naast deze 3 viewpoints ook nog een view hebben die gebaseerd is op het volgende viewpoint:
  • Referentiecomponenten-view: Bij de Referentiecomponenten-view hanteren we de regels uit het viewpoint ketenproces-referentiecomponenten. Ketenprocessen en ketenprocesstappen in relatie tot de daarbij betrokken referentiecomponenten (uitwerking op basis van de Per rol-view). Deze view geeft alle referentiecomponenten weer die relevant zijn voor de view. Informatieobjecten die een specifiek context- of samenwerkingsperspectief hebben worden niet weergegeven.

Criteria voor het opnemen van ketenprocessen en ketenprocesstappen

• Het ketenproces bevat ketenprocesstappen die leiden tot een interactie (bepaalde vorm van gegevensuitwisseling) tussen ketenpartners. De interactie kan tussen dienstverleners zijn, tussen dienstverleners en onderwijsorganisaties, tussen onderwijsorganisaties en centrale registers etc. NB vaak zal de interactie met en tussen onderwijsorganisaties via een SaaS-dienst verlopen die door een dienstverlener in opdracht wordt uitgevoerd.
• Aan een ketenprocesstap moet altijd een interactie met een of meerdere informatieobjecten te koppelen zijn. NB in een sectorale referentiearchitectuur zal er veel meer detail in processtappen zijn om de interne processen weer te geven. In de ROSA zijn die te relateren aan een grofmazigere ketenprocesstap.

Spelregels voor de redactie ketenprocessen en ketenprocesstappen

• Een ketenproces is in de ROSA zodanig gemodelleerd dat het past op diverse werkingsgebieden. Inhoudelijke variaties die per werkingsgebied kunnen voorkomen worden niet in de modellering opgenomen. De uitwerking van variaties vindt plaats in de sectorale referentiearchitecturen.
• De modellering is binnen de ROSA generiek toepasbaar. De modellering van ketenprocessen en ketenprocesstappen in de ROSA fungeren hiermee als een kapstok voor de sectorale referentiearchitecturen. De invulling van een ketenproces en de hierin opgenomen ketenprocesstappen kunnen per werkingsgebied een nadere, meer gedetailleerde uitwerking hebben, iets wat in de sectorale referentiearchitecturen een plaats heeft of zal krijgen. Soms kan er niet aan ontkomen worden dat werkingsgebiedspecifieke zaken toch moeten worden opgenomen (zie bijvoorbeeld Opvolgen aan- en afwezigheid). In dat geval moet dit duidelijk in de toelichting tot uiting komen.
• De interacties in een model hebben geen hiërarchische of directe volgordelijke verhouding tot elkaar. Er worden dus geen triggering-relaties gebruikt. Dit wordt gemodelleerd door de ketenprocesstappen en informatieobjecten aan elkaar te relateren.
• De modellering van een ketenproces wordt logisch opgezet waarbij zoveel mogelijk een logische opeenvolging van de ketenprocesstappen wordt getracht weer te geven. Het is niet verplicht dat de ketenprocesstappen na elkaar plaatsvinden, hoewel ze wel lineair worden afgebeeld.
• Ketenprocesstappen in het ketenproces kunnen meerdere keren doorlopen worden of overgeslagen worden.
• Informatieobjecten hebben een access-relatie met een ketenprocesstap. Bij de In context-view en de Per rol-view zijn de informatieobjecten daarmee automatisch gekoppeld aan het ketenproces.

Attributen

Naast een beschrijving en attributen worden er ook relaties gelegd met andere mogelijke architectuurentiteiten (zoals beschreven in het metamodel). Die relaties worden niet als attributen weergegeven, want die zijn al zichtbaar in het gegenereerde "plaatje" onder de balk 'Meer informatie'.

Aanduiding

Attribuut: Naam
Omschrijving	De aanduiding van het ketenproces of ketenprocesstap.
Toelichting	Aanduiding van ketenprocessen en ketenprocesstappen bestaat uit een werkwoord en eventueel een zelfstandig naamwoord en in die gevallen bij voorkeur in die volgorde.
Voorbeelden	Administreren onderwijsdeelname (ketenproces), Opvolgen verzuim (ketenprocesstap)
Kardinaliteit	1..1
Verwerken in Archi	In te vullen in de sectie Main onder Name

Betekenis

Attribuut: Beschrijving
Omschrijving	Beschrijving is beperkt tot 1 tot 2 zinnen en beschrijft het “wat”.
Toelichting	De omschrijving is beperkt tot 1 tot 2 zinnen. Is meer informatie gewenst, waaronder bijvoorbeeld het “waarom” dan wordt dit opgenomen bij het attribuut Toelichting.
Voorbeelden	Het organiseren, afnemen en beoordelen van een (kwalificerend) examen, examenonderdeel of exameneenheid. (beschrijving van ketenproces Examineren)
Kardinaliteit	1..1
Verwerken in Archi	In te vullen in de sectie Main onder Documentation.

Attribuut: Type
Omschrijving	De aanduiding van het type van object / modelentiteit in het ROSA-metamodel.
Toelichting	Ketenproces en ketenprocesstap zijn een modelentiteit in het ROSA Metamodel. Door dit als attribuut expliciet op te nemen bij de beschrijving wordt die samenhang voor de gebruiker meteen duidelijk. Bovendien wordt dit attribuut gebruikt bij het kunnen samenstellen van views en pagina's.
Mogelijke waarde(n)	Ketenproces, Ketenprocesstap
Kardinaliteit	1..1
Verwerken in Archi	In te vullen als Value in de sectie Properties bij Name “Type”

Attribuut: Toelichting
Omschrijving	Nadere uitleg bij een ketenproces of ketenprocesstap.
Toelichting	Een toelichting wordt gegeven als er aspecten in de beschrijving staan die nadere uitleg behoeven. De toelichting kan dus meer in detail ingaan op de inhoud. Ook het “waarom” (rationale) van een ketenproces(stap) kan in de toelichting opgenomen worden.
Voorbeelden	Leerresultaten kunnen zowel meer formatieve en summatieve resultaten zijn (toetsresultaat, examenuitslag, proeve van bekwaamheid etc.) als ook meetbare uitkomsten van andere onderwijsactiviteiten zoals oefeningen, deelnames aan een project, voorleesbeurten etc. De vastlegging vormt input voor het monitoren van de voortgang, het plannen van vervolgactiviteiten etc. (toelichting bij ketenproces Administreren leerresultaat).
Kardinaliteit	0..1
Verwerken in Archi	In te vullen als Value in de sectie Properties bij Name “Toelichting”

Een weergave van een toepassingsscenario waarin een afbakening plus de samenhang is uitgewerkt van een of meerdere ketenprocessen.

Een weergave van een toepassingsscenario waarin een afbakening plus de samenhang is uitgewerkt van een of meerdere ketenprocessen.

Een natuurlijk persoon of een organisatie die een bepaalde rol heeft binnen een keten(samenwerking).

Een generiek herkenbaar geheel aan processtappen waarbinnen er sprake is van ketensamenwerking tussen twee of meer ketenpartners.

Een organisatie-overstijgend informatiesysteem dat deel uitmaakt van of ondersteuning biedt aan een ketensamenwerking, dat deel uitmaakt van een patroon dat een ondersteunend proces realiseert of dat ondersteuning biedt aan een bedrijfsproces of eigen voorziening.

Overeenkomst binnen een bepaalde context over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen en/of standaarden.

Een samenhangend geheel van gegevensverzamelingen en de daarbij behorende personen, procedures, processen en programmatuur alsmede de voor het informatiesysteem getroffen voorzieningen voor opslag, verwerking en communicatie.

Standaardoplossing, middel of maatregel binnen een bepaalde context. Die context kan klein of groot zijn (een organisatie, een keten, een domein, een land, of een groep daarvan). Generieke voorzieningen zijn voorzieningen die opgezet of doorontwikkeld zijn om her te gebruiken voor andere diensten.

Afstemming in aanbod en/of beheersing: a. tussen kennis, vaardigheden en/of houdingen; b. binnen leergebieden of vakken; c. tussen leergebieden of vakken; d. in leerlijnen of doorlopende leerlijnen.

Een groepering van ketenprocessen die thematisch/inhoudelijk samenhangen.

Een zelfstandige eenheid van informatie die betekenis heeft en daardoor bruikbaar c.q. van belang is binnen een bepaalde context.

Een te onderscheiden onderdeel van een overkoepelend ketenproces.

Een samenwerkingsverband tussen organisaties die naast hun eigen doelstellingen, één of meer gemeenschappelijk gekozen (of door de politiek opgelegde) doelstellingen nastreven.

Geheel van autorisaties voor de uitvoering van een bepaalde functie.

Een specifieke invulling van een ketenproces en daarbinnen ketenprocesstappen, waarbij er sprake is van een vorm van gegevensuitwisseling (interactie) tussen twee of meer ketenpartners ter ondersteuning van het afhandelen van het ketenproces cq de ketenprocesstap.

Een functionele afbakening van een modulair, zelfstandig inzetbaar en vervangbaar (deel van een) systeem.

Een generiek herkenbaar geheel aan processtappen waarbinnen er sprake is van ketensamenwerking tussen twee of meer ketenpartners.

Een natuurlijk persoon of een organisatie die een bepaalde rol heeft binnen een keten(samenwerking).

De persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een afgebakende prestatie (dienst) aan haar omgeving (de afnemers).

Een organisatie die onderwijs aanbiedt en verzorgt en regelt dat aan de gestelde randvoorwaarden wordt voldaan.

Een afgebakende prestatie van een persoon of organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de afnemers).

De persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een afgebakende prestatie (dienst) aan haar omgeving (de afnemers).

Vooraf omschreven door een onderwijsdeelnemer uit te voeren onderwijsactiviteit.

Een te onderscheiden onderdeel van een overkoepelend ketenproces.

Het domein (organisatorisch, taakvelden) binnen de overheid waarin het element (principe, standaard, voorziening) wordt of kan worden toegepast.

Het domein (organisatorisch, taakvelden) binnen de overheid waarin het element (principe, standaard, voorziening) wordt of kan worden toegepast.

Alle informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon.

Een eigenschap, kenmerk of kwaliteit van een natuurlijke of rechtspersoon of een entiteit, in elektronisch formaat.

Een afspraak voor het gaan volgen, volgen en hebben gevolgd van onderwijs.

Alle informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon.

Een eigenschap, kenmerk of kwaliteit van een natuurlijke of rechtspersoon of een entiteit, in elektronisch formaat.

Onderzoek naar de kennis of kundigheden van een onderwijsdeelnemer die naar een graad of een betrekking dingt of tot een onderwijsorganisatie of een hoge onderwijsniveau toegelaten wenst te worden.

Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat.

Vastgelegde beoordeling van een door een onderwijsdeelnemer uitgevoerde onderwijsactiviteit.

Het aanleren van kennis, vaardigheden en attitudes om vooraf vastgelegde doelen na te streven.

Gestructureerde activiteit die invulling geeft aan de onderwijstijd van een onderwijsprogramma.